اهل سنت و مهدویت

اهل سنت و مهدویت

اشاره

اعتقاد به مهدویت مخصوص شیعیان نیست، بلکه تمام مذاهب اسلامی در اصل ظهور حضرت مهدی (عَلَیْه السَّلَام) اتفاق نظر دارند. همه بر این باورند که در آخرالزمان، شخصی به نام مهدی (عَلَیْه السَّلام) ظهور میکند و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد.

در حوزه باورهای اسلامی، کمتر موضوعی را میتوان یافت که تا این اندازه به آن اهمیت داده شده و در اصل اعتقاد به ظهور منجی، نوعی اتفاق نظر و وحدت فکر، شکل گرفته باشد. حدیث های مربوط به حضرت مهدی (علیه السلام)، در بسیاری از کتاب های معروف اهل سنت نیز آمده است. در بیشتر این کتابها، از اوصاف و زندگی حضرت مهدی (عَلَیْهَ السَّلَامُ) نشانه های ظهور، محل ظهور و بیعت، تعداد یاران و دیگر موضوع ها سخن گفته شده است.

تواتر احادیث مهدویت

از ویژگی ها و امتیازهای بسیار مهم در یک موضوع روایی، تواتر حدیث‌هایی است که درباره آن نقل شده است. متواتر بودن روایتها سبب میشود به آن موضوع به صورت ویژه، توجه و محتوای آن، پذیرفته شود. اکنون به تعدادی از گفته های اهل سنت که به تواتر احادیث مربوط به امام مهدی (عَلَیْه السَّلَام) اقرار کرده اند، اشاره می‌کنیم:

1. محمد حسین آبری شافعی (۳۶۳ م.) در کتاب مناقب الشافعی میگوید: «اخبار بشارت رسول خدا (صلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) به آمدن مهدی (عَلَیْه السَّلَام) به دلیل کثرت مخبران و راویان به حد تواتر رسیده است».

۲. حافظ ابوعبدالله گنجی شافعی (۶۵۸ م.) می نویسد: «احادیث پیامبراکرم (صلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) درباره مهدی(عَلَیْه السَّلَام) به دلیل راویان بسیاری که دارد به حد تواتر رسیده است».

3. ابن حجر عسقلانی (۸۵۲م.) مینویسد: «اخبار متواتر رسیده است که مهدی از این امت است و عیسی (عَلَیْه السَّلَام) فرود خواهد آمد و پشت سر او نماز خواهد خواند».

۴. ابن حجر هیثمی (۹۷۴ م.) میگوید احادیثی که در آنها مهدی ذکر شده است فراوان و متواتر است».

5. محمد رسول برزنجی مینویسد: احادیثی که بر وجود مهدی (عَلَیْه السَّلاَمُ) و قیام او در آخرالزمان و از خاندان رسول اکرم (صلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) و فرزندان فاطمه (سلام الله علیها) بودن وی دلالت دارند، به حد تواتر رسیده است و جایی برای انکار آنها وجود ندارد».

به جز موارد یاد شده، دانشمندان دیگری نیز هستند که به متواتر بودن روایتهای حضرت مهدی (عَلَیْه السَّلام) اشاره کرده‌اند.

صحت احادیث مهدوی

نکته قابل توجه درباره روایتهای مربوط به حضرت مهدی (عَلَیْه السَّلام) در منابع اهل سنت این است که بزرگان فراوانی از ایشان، به درستی آنها اشاره کرده اند، از جمله:

1. ترمذی در سنن، ج ۴، ص ۵۰۵ ح ۲۲۳۰ و ۲۲۳۲

۲. حافظ ابو جعفر عقیلی در الضعفاء الکبیر، ج ۳، ص ۲۵۳، ح ۱۲۵۷.۳

3. حاکم نیشابوری در مستدرک الصحیحین، ج ۴، ص ۴۲۹، ح ۴۶۵، ۵۵۳ و ۵۵۸

۴. بیهقی در الاعتقاد و الهدایه الى سبیل الارشاد، ص ۱۲۷.

5. بغوی در مصابیح السنه، ص ۴۴۸، ح ۴۱۹۹

6. ابن اثیر در النهایه، ج ۵، ص ۲۵۴

7. قرطبی در التذکره، ص ۷۰۴

8. ناصرالدین البانی در حول المهدی، ص ۶۴۴

9. عبدالعلیم عبدالعظیم البستوى در المهدی المنتظر.

افزون بر تأیید درستی حدیث‌ها، برخی بزرگان اهل سنت به تواتر حدیثهای مهدویت نیز اقرار کرده اند.

روایات اهل سنت درباره حضرت مهدی (عَلَیْهَ السَّلَامُ)

اشاره

اهل سنت در روایتهای فراوانی به اندیشه مهدویت پرداخته اند که مهم ترین آنها عبارتند از:

الف) نسب حضرت مهدی (عَلَیْهَ السَّلَامُ)

اشاره

یکی از مواردی که اهل سنت در این باره روایت کرده اند تبار حضرت مهدی عَلَیْه السَّلَام است که مهم ترین محورهای آن عبارتند از:

یک - مهدی از اهل بیت است

ابن ماجه در سنن خود نقل کرده که پیامبر اعظم (صلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) فرمود: «المهدى منا اهل البیت؛ مهدی از ما اهل بیت است.» رسول اعظم (صلی الله عَلَیْهِ وَ آلِهِ) در روایت دیگری می فرماید: «یَخْرُجُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِى عِنْد انْقِطَاعِ مِنَ الزَّمَانِ وَ ظُهورِ مِنَ الْفِتَنِ یَکونَ عَطَاؤُهُ حَتْمیًا؛ هنگام پایان زمان و آشکار شدن فتنه ها، مردی از اهل بیت من خروج خواهد کرد که بخشش او بسیار است».

پیامبر مکرم اسلام در روایت دیگری میفرماید: «فَیَبْعَثُ اللَّهُ رَجُلًا مِنْ عِتْرَتِى مِنْ أَهْلِ بَیْتِى؛ پس خداوند مردی از عترت و اهل بیت مرا برانگیزد».

دو - حضرت مهدی (عَلَیْه السَّلَامُ) از نسل حضرت علی (عَلَیْه السَّلَامُ)

سیوطی چنین نقل می کند که پیامبر دست علی عَلَیْه السَّلام را گرفت و فرمود:

سَیَخْرُجُ مِنْ صُلْبِ هذا فَتى یَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطا وَ عَدْلاً؛ از نسل این شخص به زودی جوانی خروج خواهد کرد که زمین را پر از عدل و داد کند».

جوینی شافعی از ابن عباس نقل کرده که پیامبر اعظم(صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) فرمود:

همانا علی بن ابی طالب امام امت من و جانشین من بر آنان پس از من است. از فرزندان او، قائم منتظر است که خداوند به وسیله او زمین را پر از عدل و داد می کند، آن گونه که پر از ستم و بیداد شده باشد.

سه - حضرت مهدی از نسل فاطمه سلام علیها

در روایتهای اهل سنت، آمده است که حضرت مهدی (عَلَیْه السَّلَام) از فرزندان فاطمه سلام الله علیها است. ابن ماجه از ام سلمه نقل کرده که وی از رسول خدا (صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) چنین شنید: «الْمَهْدِى مِنْ وُلْدِ فاطمه؛ مهدی از فرزندان فاطمه است.»

ب) ویژگیهای جسمانی حضرت مهدی (عَلَیْه السَّلَام)

اشاره

در کتابهای اهل سنت روایتهای فراوانی درباره ویژگیهای جسمانی حضرت مهدی (عَلَیْه السَّلَام) آورده شده است که به برخی از آنها اشاره می کنیم:

یک - چهره نورانی

جوینی از رسول خدا (صلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) روایت کرده است: «الْمَهْدِى مِنْ وُلْدى... کَأَنَّ وَجْهَهُ کَوْکَبٌ دُرِّی؛ مهدی از فرزندان من است... چهره اش همانند ستارهای درخشان است».

دو - پیشانی بلند و بینی کشیده

حضرت مهدی (عَلَیْه السَّلاَم) با پیشانی بلند و بینی کشیده، توصیف شده و این تعبیر در حدیث های اسلامی فراوان آمده است. صنعانی از پیامبر اعظم (صلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) چنین نقل کرده است: «إِنَّ الْمَهْدی آقنی اجلی؛ مهدی، بینی کشیده و پیشانی بلند دارد».

سه - خال بر گونه

گنجی شافعی از پیامبر نقل کرده است که فرمود: «بر گونه راست مهدی، خالی مشکی وجود دارد.»

ای آفتاب آینه دار جمال تو

مشک سیاه مجمره گردان خال تو

درباره ویژگی های ظاهری امام مهدی عَلَیْه السَّلَام روایتهای زیادی وارد شده است. این روایت ها برای آن است که امام مهدی عَلَیه السَّلَام را راحت تر بشناسیم؛ زیرا با کمک این نشانه ها در زمان غیبت که زمان حیرت است و مدعیان دروغین امامت و مهدویت فراوانند، می توان مدعیان دروغین را شناخت و آنها را رسوا کرد.

ج) هم نام بودن حضرت مهدی عَلَیْه السَّلَام با پیامبر اعظم (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ)

اهل سنت اتفاق نظر دارند که حضرت مهدى عَلَیْه السَّلَام هم نام رسول خدا (صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) است. حتی در روایت به نام آن حضرت اشاره شده است. چنان که ابن مسعود از پیامبر چنین نقل کرده است: «اسم المهدی محمد».

د) زمینه های ظهور

اشاره

در منابع اهل سنت به برخی تحول‌های اجتماعی پیش از ظهور اشاره شده است که بعضی از آنها عبارتند از:

یک - ناامیدی همگانی

پیامبر اعظم صلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ به حضرت علی (عَلَیْه السَّلَام) فرمود:

ای علی! ظهور مهدی هنگامی خواهد بود که شهرها دگرگون شوند و بندگان خدا، ضعیف و از فرج و ظهور مهدی ناامید گردند. در این هنگام قائم از فرزندان من ظاهر می شود.

دو - فراگیر شدن ستم

رسول خدا (صلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) در این باره فرمود:

لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیا إِلا یَومٌ لَطَوَّلَ اللهُ ذلِکَ الْیَوْمَ حَتَّى یَبْعَثَ رَجُلاً مِنْ أَهْلِ بَیْتِى یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطا کَما مُلِئَتْ ظُلْما وَ جَوْرا.

اگر از دنیا بیش از یک روز باقی نماند، خداوند آن روز را چنان طولانی خواهد کرد تا اینکه مردی از اهل بیتم برانگیخته شود و زمین را آکنده از عدل و قسط کند، آن گونه که پر از جور و ستم شده باشد.

هـ) نشانه های ظهور

اشاره

در کتابهای اهل سنت برخی نشانه‌های ظهور امام مهدی (عَلَیْه السَّلَام) بیان شده است که مهم ترین آنها عبارتند از:

یک - ندای آسمانی

پیامبر اعظم (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) فرمود:

در ماه محرم، بانگی از آسمان برآید بدین مضمون که برگزیده خداوند فلان (مهدی) است پس سخنش را بشنوید و از او پیروی کنید.

دو - سفیانی

یکی از نشانه های حتمی ظهور، قیام شخصی با عنوان سفیانی است که در برخی منابع اهل سنت، آشکارا از آن به عنوان یکی از نشانه‌های خروج مهدی عَلَیَّة السَّلَام یاد شده است.

سه - خسف در بیداء

واژه «خسف» به معنای فرورفتن و پنهان شدن در زمین و «بیداء»، نام سرزمینی میان مکه و مدینه است. منظور از این نشانه آن است که سفیانی با لشکری بزرگ به قصد جنگ با حضرت مهدی عَلَیْه السَّلَام راهی مکه می‌شود که در میان راه در محلی به نام بیداء به سبب عذاب الهی در زمین فرو می‌روند. پیامبراکرم صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ در این باره می‌فرماید:

فَیُبْعَثُ الیه جیشٌ مِنَ الشام حتى اذا کانوا بالبیداء خُسِفَ بهم.

گروهی از شام به سوی او برانگیخته می‌شوند. چون به منطقه بیداء میرسند، به زمین فرو برده می شوند

چهار - قتل نفس زکیه

از نشانه‌های حتمی ظهور که در منابع اهل سنت نیز به آن اشاره شده کشته شدن انسانی پاک و بی گناه در آستانه قیام حضرت مهدى عَلَیْه السَّلَام بین رکن و مقام در مکه است.

و) امور مربوط به ظهور حضرت مهدی (عَلَیْه السَّلَام)

اشاره

در روایت های اهل سنت، مسائل گوناگونی درباره ظهور امام مهدی (عَلَیْه السَّلَام) بیان شده که مهم ترین آنها عبارتند از:

یک - اصلاح امر ظهور در یک شب

در روایت هایی از پیامبر اعظم (صلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) نقل شده است که امر ظهور حضرت مهدی (عَلَیه السَّلَام) در یک شب اصلاح و مهیا میشود: «یُصلِحُ الله فی لَیْلَهِ واحده».

دو - محل ظهور و بیعت با حضرت مهدی (عَلَیْه السَّلَام)

در روایت های اهل سنت چنین می خوانیم که امام مهدی (عَلَیْه السَّلَام) از مکه ظهور خواهد کرد و با او افرادی به عنوان یاوران خاص بیعت میکنند. رسول گرامی اسلام می فرماید: «دسته هایی از عراق و بزرگانی از شام به سوی مهدی (عَلَیْه السَّلَام) می آیند و با او میان رکن و مقام بیعت میکنند.» نیز فرمود: «با مهدی (عَلَیَه السَّلَام) بین رکن و مقام بیعت میشود. البته روایتهای زیادی به بیعت آن حضرت با یارانش در میان رکن و مقام اشاره دارد.

سه - نزول فرشتگان در روز ظهور

در روایتهای اهل سنت، نزول فرشتگان برای یاری حضرت مهدی عَلَیْه السَّلَام در هنگام ظهور آمده است

که نشانه امداد الهی در ظهور هستند.

چهار - نزول حضرت عیسی (عَلَیْه السَّلَام)

یکی از حوادث بسیار مهم در عصر ظهور، بازگشت حضرت عیسی عَلَیَه السَّلَام است. این رخ داد مهم در بسیاری از کتاب های اهل سنت آمده است: برای نمونه، بخاری و مسلم هر دو با اسناد خود از ابو هریره نقل کرده اند که گفت: رسول خدا (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) فرمود:

کَیفَ أَنتُم إِذا نَزَلَ ابنُ مریمَ فِیکُم و إمامُکُم مِنکم

چگونه اید زمانی که فرزند مریم فرود آید، در حالی که امام شما فردی از خودتان است.

ابن ابی شیبه از ابن سیرین نقل کرده است:

مهدی از این امت و همان کسی است که بر عیسی بن مریم (عَلَیْه السَّلام) امامت می کند

مسلم با اسنادش از جابر بن عبدالله آورده است:

شنیدم پیامبر فرمود: «گروهی از امتم آشکارا تا روز قیامت بر اساس حق پیکار می کنند. پس عیسی بن مریم فرود می آید. فرمانده گروه گوید: بیا و برایمان نماز بگزار! میگوید: خیر، به درستی که برخی از شما به پاس گرامی داشت این امت بر دیگران امیر هستید».

در این باره روایتهای فراوانی در کتابهای اهل سنت نقل شده است.

ویژگیهای حکومت امام مهدی (عَلَیْه السَّلَام)

اشاره

در بسیاری از روایتهای اهل سنت، ویژگیهای حکومت آخرین خلیفه پیامبر اعظم (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) بیان شده است که برخی از آنها عبارتند از:

یک - عدالت گستری

بر اساس روایتها، برپایی عدل و قسط از مهمترین هدفهای قیام حضرت مهدی (عَلَیَّه السَّلام) است که در انبوهی از روایتهای اهل سنت اشاره شده است.

دو - رفاه و آسایش عمومی

از دیگر ویژگیهای حکومت حضرت مهدی (عَلَیْه السَّلَام)، رفاه عمومی است. پیامبر اسلام در این باره می فرماید: «یکون فی أمتى المهدى... تَعیشُ أُمتى فى زمانِهِ عَیْشا لَمْ تَعِشهُ قَبلَ ذلِکَ؛ مهدی عَلَیَّه السَّلام در امت من خواهد بود... مردم در زمان او چنان زندگی خواهند کرد که هرگز پیش از آن زندگی نکرده بودند.»

و نیز فرمود: «یَکونُ فی أُمتى المهدى... یَتَنَعَّمُ فیه أمتى نِعَمَهُ لم یَتَنَعَمُوا مِثْلَها قَطَّ ؛ مهدى (عَلَیْه السَّلام) در امت من خواهد بود... مردم در آن دوره به چنان نعمتی دست یابند که در هیچ دوره ای چنین بهره مند نشده باشند».

سه - رضایت همگانی

تمامی مردم پس از ظهور و در دوران حکومت امام مهدى (عَلَیَّه السَّلَام) از حاکمیت آن حضرت رضایت کامل خواهند داشت که روایتهایی در این باره بیان شده است. 

چهار - امنیت فراگیر

از دیگر ویژگیهای حکومت امام مهدی (عَلَیْه السَّلام) که در روایتهای اهل سنت به آن اشاره شده، امنیت همه جانبه و عمومی در سراسر کره زمین است.

پنج - احساس بی نیازی

یکی از ویژگیهای مردم در دوران ظهور احساس بی نیازی مردم است. پیامبر اعظم (صلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) می فرماید: «أُبَشِّرُکُم بالمهدى... ویملأُ الله قُلُوبَ أُمَّهِ مُحمدٍ غنى؛ شما را به مهدی (عَلَیَّة السَّلام) بشارت می دهم [به هنگام ظهور او ] خداوند دلهای امت محمد را بی نیاز میگرداند.

شش - چیرگی اسلام بر همه ادیان

در دولت امام مهدی (عَلَیَّة السَّلام)، اسلام بر دیگر دین ها غلبه خواهد کرد و اسلام دین جهانی خواهد شد. پیامبراعظم (صلی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) می فرماید:

مردم با مهدی (عَلَیْهَ السَّلَام) بیعت میکنند. خداوند به واسطه او، دین را برمی گرداند و پیروزی هایی برای او به وجود می آورد تا به آنجا که هیچ کس بر زمین باقی نمی ماند مگر آن که لااله الا الله می گوید.

10 گفتار درباره مهدویت، علی اکبر مهدی پور، (قائمیه اصفهان، ص 100)