حضرت مهدی علیه‌السلام، دروکننده‌ی شاخه‌های گمراهی و اختلاف و ابا صالح: تفاوت میان صفحه‌ها

از ویکی‌مهدی
(تفاوت بین صفحه‌ها)
جز (ایجاد لینک)
 
(اصلاح زیرنویس، ویرایش متن، ایجاد لینک)
 
خط ۱: خط ۱:
'''«حَاصِدُ فرُوعَ الْغَيِّ وَ الشِّقَاق»؛'''<ref>سیدبن طاووس، اقبال الاعمال، ص ۲۹۷.</ref>
+
يكى از كنيه‌هایى كه امام [[مهدی|مهدى]] <small>علیه‌السلام</small> بِدان شهرت يافته و بر اثر كثرت اشتهار، در حكم لقب آن حضرت قرار گرفته است '''«اباصالح»''' است.چه اين كنيه برای آن حضرت مأثور باشد يا نباشد، در مشهور بودنش ترديدی نيست. از قدیم الایّام در میان عرب‌ها و باديه نشين‌ها و حتى بزرگانى از علما کنیه مبارک '''«اباصالح»'''، از کنیه‌های معروف و مشهور [[امام زمان]] <small>علیه‌السلام</small> بوده است. به همین دلیل، شاعران و خطیبان عرب، در میان سروده‌ها، اشعار و روضه‌های خود، آن حضرت را با این عنوان، یاد کرده و به کمک و یاری می‌طلبند.سؤال مى‌شود كه آيا طبق رسم كنيه‌ها كه فرد را به اسم پسرش كنيه مى‌دهند (مثل كنيه ابوالحسن براي اميرمؤمنان) آيا امام، فرزندی بنام صالح دارند كه كنيه اباصالح دارند، پاسخ اين كه كنيه‌ها الزاماً مربوط به فرزند نيست مثل كنيه ابوتراب براي على <small>علیه‌السلام</small> و كنيه اباعبدالله براى كسى كه اهل بندگى زياد است يا ابوالفضل براي كسى كه اهل بخشش و فضيلت و نيكى است و چون امام [[مهدی]] <small>علیه‌السلام</small> مصداق اعلای صالحان و نيكان است، لذا كنيه '''«اباصالح»''' زيبنده آن بزرگوار است.
  
«درو کننده‌ی شاخه‌های گمراهی و اختلاف».<ref>«'''حَاصِدُ فُرُوعِ الغَيِّ وَ النِّفَاق'''؛ درو کننده‌ی شاخه‌های گمراهی و نفاق.» مجلسی، بحارالأنوار، ج ۹۹، ص ۱۰۷.</ref>
 
  
'''لغات:'''
 
  
«حَاصِد» اسم فاعل از ریشه‌ی «ح ص د» به معنای «درو کردن و قطع نمودن محصول» است.<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ج ۱، ص ۲۳۸؛ ابن اثیر، النهاية، ج ۱، ص ۳۹۴.</ref>
+
از سوی ديگر احمدبن محمد بن خالد برقی در كتاب محاسن از ابو بصير از امام صادق <small>علیه‌السلام</small> روايت كرده است كه فرمود: «هرگاه همراه خود را در سفر گم کردی، بانگ برآور: "'''يا ابا صالح، يا ابا صالح ارشدنا الى الطريق، رحمكم الله'''" يعنى «ای اباصالح» یا «ای اباصالح» ؛خداوند رحمتش را بر شما فرود آورد؛ راه را به ما نشان ده»<ref>بحارالانوار١٧/٥٢؛محاسن برقی١١٠/٢؛نجم ثاقب/٤٥و٥٧٢ باب٩و ١٥.</ref>. از آن‌جا كه در جهان هستی، همه عوامل و مسببات در خدمت حضرت [[مهدی]] <small>علیه‌السلام</small> هستند و اگر انسان گرفتار - به خصوص در بیابان - از او یاری بطلبد؛ به یقین خود آن حضرت یا کسانی که در خدمت او هستند، به کمکش شتافته و دستگیری‌اش خواهند کرد و شواهد بسياری در اين موضوع هست كه چون حضرت را در شرايط سختى و استيصال با اين عبارت به كمک طلبيده‌اند، حضرتش از آنان دستگيری نموده و حاجت روا شده‌اند.
  
«غَیِّ» برگرفته از ریشه‌ی «غ وی» به معنای «ضلالت» و«ناامیدی» است.<ref>جوهری، صحاح، ج ۴، ص ۲۴۵۰؛ ابن منظور، لسان العرب، ج ۱۵، ص ۲۴۰.</ref> به عقیده‌ی راغب، «غَیِّ» به معنای نادانی است که از اعتقاد فاسد حاصل می شود.<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ج ۱، ص ۶۲۰.</ref>
 
  
«شِّقَاق» به معنای «اختلاف»<ref>فراهیدی، العین، ج ۵، ص ۷؛ ابن فارس، معجم مقاييس اللغة، ج ۳، ص ۱۷۱؛ جوهری، صحاح، ج ۳، ص ۱۵۰۲؛ طریحی، مجمع البحرین، ج ۵، ص ۱۹۴.</ref> و «دشمنی»<ref>جوهری، صحاح، ج ۳، ص ۱۵۰۲؛ طریحی، مجمع البحرین، ج ۵، ص ۱۹۴.</ref> است.
 
  
'''شرح:'''
+
لطايف ديگرى نيز در مورد '''«اباصالح»''' گفته‌اند: یعنی کسی که صالحانی در اختیار دارد. چنان‌كه گويند لقب اباصالح از آیه قرآن گرفته شده است: "'''وَ لَقَد کتبنا فِی الزَّبُور مِن بَعد الذَّکر أنّ الأرض یرثها عبادی الصالِحُون'''".<ref>انبياء/١٥.</ref> يعنى زمين را صالحان به ارث خواهند برد و امام پيشوا و پدر صالحان است. همچنين در آیه‌اي ديگر آمده است "'''و کُلّاً جَعَلنا صالحین'''"<ref>انبياء/٧٢.</ref> يعنى همه آن‌ها را از صالحان قرار داديم كه عنوان صالح به «نبی» اطلاق شده و کنیه '''«اباصالح»''' یعنی، پدر نبی و این بیانگر مقام والای حضرت [[مهدی]] <small>علیه‌السلام</small> است و چون آن حضرت از هر پیغمبری، خصوصیتی دارد و ویژگی‌های انبیا در او جمع است؛ لذا او را پدر انبیا می‌گویند؛ و نيز در آیه «'''الحقنا بالصالحین'''»، مراد از صالح، حضرت یوسف است و کنیه اباصالح یعنی «پدر یوسف» و این نشانگر زیبایی و نیکی فوق‌العاده امام [[مهدی]] <small>علیه‌السلام</small> است، یعنی، پدر زیبایی‌ها!
  
قدرتمندان گمراه، مخرب جامعه‌اند و همواره گروه‌هایی راهم پرورش می‌دهند که پس از آن‌ها، جایگزین آن‌ها شوند. پس برای صالح ماندن جامعه، باید تمام شاخه‌ها درو شوند. یکی دیگر از اقدامات حضرت [[مهدی]] <small>علیه‌السلام</small>، از بین بردن گمراهی و اختلاف است که در صفت یاد شده، از آن تعبیر به «'''غَیِّ وَ شِّقَاق'''» شده است، کنایه از این‌که با قیام آن حضرت به طور کلی گمراهی و اختلاف از جامعه‌ی بشریت از بین می‌رود. بر این اساس، از آن حضرت، بر سبيل استعاره به «حاصد» يعنی «درو کننده‌» تعبیر شده است که اشاره به این معناست که حضرت [[مهدی]] <small>علیه‌السلام</small>، همانند باغبانی است که داس را که ابزار قطع و درو کردن است به دست و تمامی علف‌های هرزه و مزاحم را از ریشه قطع می‌کنند و گل‌ها و گیاهان زیبا را پرورش می‌دهند، تا جایی که هیچ اثری از ضلالت، اختلاف و نفاق باقی نمی‌ماند.<ref>رفیعی، تفسير و شرح دعای ندبه، ص ۲۰۱.</ref> در دعای قنوت [[حضرت امام حسن عسکری علیه السلام|امام حسن عسکری]] <small>علیه‌السلام</small> از بین رفتن «'''غَیِّ وَ شِّقَاق'''» از خداوند چنین طلب شده است: «'''اللَّهُمَّ فَأَتِحْ لَهُ مِنَ الْحَقِّ يَداً حَاصِدَةً تَصْرَعُ قَائِمَهُ وَ تَهْشِمُ سُوقَهُ'''»<ref>«خدایا! به او از حق دستی درو کننده برسان که اساس (ظالم) را قطع کند و بازارش را خراب نماید». مجلسی، بحارالأنوار، ج ۸۲، ص ۲۳۰.</ref> که «'''یدِ حاصده'''» اشاره به حضرت [[مهدی]] <small>علیه‌السلام</small> است که شاخه‌های گمراهی و اختلاف و جدایی را درو کرده و از میان می‌برد.<ref>رفیعی، تفسیر و شرح دعای ندبه، ص ۲۰۲.</ref>
+
 
 +
علامه مجلسی <small>رحمة‌الله‌علیه</small> پس از بیان داستان نجات یافتن شخصی به نام شیخ قاسم - که با عبارت '''«یا اباصالح»''' به ساحت [[امام زمان]] متوسل شده و نجات یافته بود - می‌نویسد: «از علما و مؤمنان، کسانی را که با ما رفاقت و مصاحبت دارند، ایمان و تأکید دارند که نجات دادن درماندگان و گمشدگان در دشت و صحرا و نیز تحقّق این گونه معجزات و کرامات در عالم امکان در عصر حاضر، جز از [[خليفة الله|خلیفة اللَّه]]، [[امام زمان]] <small>علیه‌السلام</small>، از شخص دیگری ساخته نیست؛ چرا که یکی از مقامات معنوی امام [[وليّ عصر|عصر]] <small>علیه‌السلام</small>، علم و آگاهی به احوال مردم و نجات دادن گرفتاران و گمشدگان است.<ref>بحارالأنوار٣٠٠/٥٣.</ref> همچنين از پدر خویش نقل می‌کند، وقتی فردی به نام امیراسحاق استرآبادی در راه گم می‌شود، همین جمله را به زبان می‌آورد، آن‌گاه کسی می‌آید و به او کمک می‌‌کند که مى‌فهمد او [[امام زمان]] <small>علیه‌السلام</small> بوده است، همچنین محدث نوری در حکایت دیگری از ملاعلی رشتی نقل می‌کند: یکی از اهل تسنن، مادری شیعه داشت و از او شنیده بود که لقب [[امام زمان]] <small>علیه‌السلام</small> '''«اباصالح»''' است و راه گم کرده‌ها را هدایت می‌کند. روزی او راه را گم می‌کند و از '''«اباصالح»''' کمک می‌طلبد، آن‌گاه کسی را می‌یابد که وی را تا نزدیکی روستایشان هدایت می‌کند و او نیز شیعه می‌شود. نمونه‌های ديگری از گمشدگان در بيابان از كاروانيان عزم حج در تشرفات آمده كه با همين عبارات و اين كنيه به حضرت متوسل شده‌اند و بطور شگفت، آن مهربان‌ترين مهربانان، به نجات آن‌ها آمده و از مرگ نجات‌شان داده و به مقصدشان  رسانيده‌اند.

نسخهٔ کنونی تا ‏۴ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۴۳

يكى از كنيه‌هایى كه امام مهدى علیه‌السلام بِدان شهرت يافته و بر اثر كثرت اشتهار، در حكم لقب آن حضرت قرار گرفته است «اباصالح» است.چه اين كنيه برای آن حضرت مأثور باشد يا نباشد، در مشهور بودنش ترديدی نيست. از قدیم الایّام در میان عرب‌ها و باديه نشين‌ها و حتى بزرگانى از علما کنیه مبارک «اباصالح»، از کنیه‌های معروف و مشهور امام زمان علیه‌السلام بوده است. به همین دلیل، شاعران و خطیبان عرب، در میان سروده‌ها، اشعار و روضه‌های خود، آن حضرت را با این عنوان، یاد کرده و به کمک و یاری می‌طلبند.سؤال مى‌شود كه آيا طبق رسم كنيه‌ها كه فرد را به اسم پسرش كنيه مى‌دهند (مثل كنيه ابوالحسن براي اميرمؤمنان) آيا امام، فرزندی بنام صالح دارند كه كنيه اباصالح دارند، پاسخ اين كه كنيه‌ها الزاماً مربوط به فرزند نيست مثل كنيه ابوتراب براي على علیه‌السلام و كنيه اباعبدالله براى كسى كه اهل بندگى زياد است يا ابوالفضل براي كسى كه اهل بخشش و فضيلت و نيكى است و چون امام مهدی علیه‌السلام مصداق اعلای صالحان و نيكان است، لذا كنيه «اباصالح» زيبنده آن بزرگوار است.


از سوی ديگر احمدبن محمد بن خالد برقی در كتاب محاسن از ابو بصير از امام صادق علیه‌السلام روايت كرده است كه فرمود: «هرگاه همراه خود را در سفر گم کردی، بانگ برآور: "يا ابا صالح، يا ابا صالح ارشدنا الى الطريق، رحمكم الله" يعنى «ای اباصالح» یا «ای اباصالح» ؛خداوند رحمتش را بر شما فرود آورد؛ راه را به ما نشان ده»[۱]. از آن‌جا كه در جهان هستی، همه عوامل و مسببات در خدمت حضرت مهدی علیه‌السلام هستند و اگر انسان گرفتار - به خصوص در بیابان - از او یاری بطلبد؛ به یقین خود آن حضرت یا کسانی که در خدمت او هستند، به کمکش شتافته و دستگیری‌اش خواهند کرد و شواهد بسياری در اين موضوع هست كه چون حضرت را در شرايط سختى و استيصال با اين عبارت به كمک طلبيده‌اند، حضرتش از آنان دستگيری نموده و حاجت روا شده‌اند.


لطايف ديگرى نيز در مورد «اباصالح» گفته‌اند: یعنی کسی که صالحانی در اختیار دارد. چنان‌كه گويند لقب اباصالح از آیه قرآن گرفته شده است: "وَ لَقَد کتبنا فِی الزَّبُور مِن بَعد الذَّکر أنّ الأرض یرثها عبادی الصالِحُون".[۲] يعنى زمين را صالحان به ارث خواهند برد و امام پيشوا و پدر صالحان است. همچنين در آیه‌اي ديگر آمده است "و کُلّاً جَعَلنا صالحین"[۳] يعنى همه آن‌ها را از صالحان قرار داديم كه عنوان صالح به «نبی» اطلاق شده و کنیه «اباصالح» یعنی، پدر نبی و این بیانگر مقام والای حضرت مهدی علیه‌السلام است و چون آن حضرت از هر پیغمبری، خصوصیتی دارد و ویژگی‌های انبیا در او جمع است؛ لذا او را پدر انبیا می‌گویند؛ و نيز در آیه «الحقنا بالصالحین»، مراد از صالح، حضرت یوسف است و کنیه اباصالح یعنی «پدر یوسف» و این نشانگر زیبایی و نیکی فوق‌العاده امام مهدی علیه‌السلام است، یعنی، پدر زیبایی‌ها!


علامه مجلسی رحمة‌الله‌علیه پس از بیان داستان نجات یافتن شخصی به نام شیخ قاسم - که با عبارت «یا اباصالح» به ساحت امام زمان متوسل شده و نجات یافته بود - می‌نویسد: «از علما و مؤمنان، کسانی را که با ما رفاقت و مصاحبت دارند، ایمان و تأکید دارند که نجات دادن درماندگان و گمشدگان در دشت و صحرا و نیز تحقّق این گونه معجزات و کرامات در عالم امکان در عصر حاضر، جز از خلیفة اللَّه، امام زمان علیه‌السلام، از شخص دیگری ساخته نیست؛ چرا که یکی از مقامات معنوی امام عصر علیه‌السلام، علم و آگاهی به احوال مردم و نجات دادن گرفتاران و گمشدگان است.[۴] همچنين از پدر خویش نقل می‌کند، وقتی فردی به نام امیراسحاق استرآبادی در راه گم می‌شود، همین جمله را به زبان می‌آورد، آن‌گاه کسی می‌آید و به او کمک می‌‌کند که مى‌فهمد او امام زمان علیه‌السلام بوده است، همچنین محدث نوری در حکایت دیگری از ملاعلی رشتی نقل می‌کند: یکی از اهل تسنن، مادری شیعه داشت و از او شنیده بود که لقب امام زمان علیه‌السلام «اباصالح» است و راه گم کرده‌ها را هدایت می‌کند. روزی او راه را گم می‌کند و از «اباصالح» کمک می‌طلبد، آن‌گاه کسی را می‌یابد که وی را تا نزدیکی روستایشان هدایت می‌کند و او نیز شیعه می‌شود. نمونه‌های ديگری از گمشدگان در بيابان از كاروانيان عزم حج در تشرفات آمده كه با همين عبارات و اين كنيه به حضرت متوسل شده‌اند و بطور شگفت، آن مهربان‌ترين مهربانان، به نجات آن‌ها آمده و از مرگ نجات‌شان داده و به مقصدشان  رسانيده‌اند.

  1. بحارالانوار١٧/٥٢؛محاسن برقی١١٠/٢؛نجم ثاقب/٤٥و٥٧٢ باب٩و ١٥.
  2. انبياء/١٥.
  3. انبياء/٧٢.
  4. بحارالأنوار٣٠٠/٥٣.