نمایش مبدأ برای ضرورت معرفت امام (ع) در هر عصر

به عقیده‌ی متکلمان<sup>1</sup>، نصب امام برای هدایت جامعه بر خداوند بر اساس قاعده‌ی لطف واجب است. امامت از مسائل اعتقادی و در ردیف اوصاف و افعال خداوند است.<sup>2</sup>مهم‌ترین و واجب‌ترین امور پس از شناخت خدا و رسول، شناختن امام است، چنان که امام صادق علیه‌السلام می فرمایند: بهترین فرایض و واجب‌ترین آنها بر انسان شناسایی پروردگار و اقرار به بندگی اوست... و پس از او شناسایی رسول خدا را و گواهی به نبوت اوست... و پس از آن شناختن امامی است که به وصف و نام او در حال سختی و آسانی اقتدا کند.<sup>3</sup> بنابراین شناخت امام زمان هر عصری بر مسلمانان آن زمان واجب است.

لیلا خلیلیان فر، اوصاف حضرت حجت در ادعیه و زیارات صفحه 30

1. بر خداوند حکیم و عادل لازم است که انسان را در مسیر تحقق و شکوفا شدن استعدادهایش قرار دهد و عدالت خداوند به این معناست که هر قوه‌ای را به فعلیت مطلوب آن برساند. در اصطلاح متکلمان، به این مسأله «قاعده لطف» گفته می‌شود و آن را برای خداوند حکیم عادل واجب میدانند. (خرازی، سید محسن، ۱۴۱۳ق، قاعده لطف (المقالات و الرسالات) قم، کنگره مزار شیخ مفید، ص ۶۳). علامه حلی می‌گوید: «اللطف واجب ليحصل الغرض به» (علامه حلی، مقصد ۳). قاعده لطف یکی از قواعد مهم کلامی است که متكلمان عدلیه، بسیاری از مسائل کلامی را بر اساس آن تبیین کرده‌اند. از نظر ایشان امامت از مصادیق این قاعده کلامی است. به عبارتی لطف از صفات فعل خداوند است و از حکمت الاهی سرچشمه می‌گیرد (علامه حلی، ص ۲۵۴) زیرا لطف همان تشریع تکالیف دینی، ارسال پیامبران، دادن معجزه و... است. بنابراین امامت هم که لطف الاهی است، همان صفت فعل خداوند است. چون لطف واجب است، امامت نیز واجب است. چنانچه ابن میثم بحرانی می نویسد: «ان نصب الامام من فعل الله في اداء الواجبات الشرعية التكليفية، و كل لطف بالصفة المذكورة فواجب في حكمة الله تعالى أن يفعله مادام التكليف بالمطلوب فيه قائما». (ابن میثم، قواعد المرام ص۱۷۵). علت اینکه وجود امام را لطف میدانند این است که وجود امام در خیر و صلاح بسیار مؤثر است و نبود او سبب گسترش فساد و تباهی است ( علامه حلی، ص ۴۹۰)

2. غروی نائینی، امام شناسی و جایگاه اهل بیت علیهم‌السلام در خطبه فاطمی؛ فصلنامه پژوهشهای نهج البلاغه، سال چهاردهم، تابستان ۱۳۹۳، ص ۴۷.

3. مجلسی، بحارالأنوار، ج ۴، ص ۵۵.