نمایش مبدأ برای ویژگی یاران حضرت مهدی عَلَیْه السَّلَام

'''ویژگی یاران حضرت مهدی عَلَیْه السَّلَام'''

اشاره

نقش یاران در نهضتها و انقلاب‌هایی که تاکنون در جهان صورت گرفته است، بر کسی پوشیده نیست. حضرت ولی عصر عَلَیْه السَّلاَم نیز در انقلاب جهانی خویش، به یاران کارآمد نیاز دارد. به عبارت دیگر از زمینه ها و شرایط لازم برای تحقق ظهور، وجود یاورانی شایسته برای پشتیبانی از قیام و انجام مسئولیت‌های حکومت جهانی است.

وجود یاران با ارزش و فداکار برای هر رهبری، ضروری است. یکی از شیعیان امام صادق (عَلَیْه السَّلَام) به نام سهل بن حسن خراسانی به آن حضرت میگوید: چه چیز شما را بازداشته است از اینکه حق مسلم خود (حکومت) را به دست بگیرید، در حالی که صد هزار شیعه پا در رکاب و شمشیرزن در اختیار شماست؟ امام دستور میدهد تا تنور آتشی فراهم کنند. چون شعله های آتش بالا می گیرد، به سهل می فرماید: "ای خراسانی برخیز و در تنور بنشین." سهل که گمان کرده است امام از او خشمگین شده است، شروع به عذرخواهی میکند و میگوید: آقا مرا ببخشید و به آتش شکنجه ام نکنید! امام می فرماید: «از تو گذشتم».

در این حال، هارون مکی از شیعیان راستین حضرت وارد میشود و سلام میکند. امام صادق عَلَیْه السَّلَام به او پاسخ می دهد و بدون هیچ مقدمه ای به او می فرماید: در درون تنور بنشین! هارون مکی بی درنگ و بدون هیچ پرسشی، این کار را انجام می دهد. امام صادق عَلَیْه السَّلام در همان حال با مرد خراسانی گفت و گو میکند و درباره خراسان خبرهایی می دهد. چنان که گویی خود، شاهد آن بوده است و پس از مدتی به سهل میفرماید: «برخیز ای خراسانی و داخل تنور را نگاه کن!» سهل برمی خیزد و داخل تنور را می نگرد و هارون را میبیند که در میان شعله های آتش چهار زانو نشسته است. آن گاه امام از او می پرسد: در خراسان، چند نفر مثل هارون می شناسی؟ خراسانی می‌گوید: به خدا قسم، یک نفر هم سراغ ندارم. حضرت می فرماید: «آگاه باش ما تا زمانی که پنج نفر یاور و پشتیبان پیدا نکنیم قیام نمی‌کنیم. ما بهتر می دانیم که کدام زمان‌،‌‌‌ زمان قیام است.»<sup>1</sup>

امام مهدى عَلَیه السَّلَام یارانی مانند هارون مکی می‌خواهد. اگر تعداد و کیفیت یاران مهدی عَلَیْه السَّلَام هم مانند اجداد گرامی اش باشد، سرگذشت مشابه آن بزرگواران را خواهد داشت. بر اساس روایتهایی که عمق و گستردگی حکومت امام مهدی (عَلَیَّة السَّلَام) را بیان می‌کنند، روشن میشود که یاران او نیز افرادی ویژه هستند.

بنا بر روایتها یاران حضرت مهدی (عَلَیْةَ السَّلام) از ویژگیهایی خاص برخوردارند که به برخی از آنها اشاره می کنیم:

'''الف) بینش عمیق نسبت به حق تعالی'''

رجالٌ عَرَفُوا الله حَقَّ مَعرِفَتِهِ وَ هُم أَنصار المهدى فی آخِرِ الزَّمانِ.<sup>2</sup>

مردانی اند که خدا را آن چنان که شایسته است، شناخته اند و آنان، یاران مهدی عَلَیَّة السَّلام در آخرالزمان اند.

رجالٌ کَأَنَّ قلوبَهُم زُبُرُ الْحَدیدِ لا یشوبها شک فى ذاتِ اللهِ أَشَدُّ مِنَ الْحَجَرَ.<sup>3</sup>

آنان مردانی اند که دلهایشان گویا پاره های آهن است. در دلهایشان نسبت به ذات مقدس خداوند تردید حاصل نمی شود و سخت تر از سنگ هستند.

این باور چنان استوار است که مرارتها در آن خللی نمی افکند و بلاها و امتحانها در قلبهایشان رخنه ای ایجاد نمی‌کند.

آنان از سرچشمه توحید ناب سیرابند و «فَهُمُ الَّذِینَ وَحَدُوا الله حَقَّ تَوْحِیدِهِ؛ به وحدانیت خداوند، آن چنان که حق وحدانیت او است اعتقاد دارند».<sup>4</sup>

حرم دلهایشان را بتهای نفس، ثروت و مقام نیالوده و در آن حریم امن، جز خداوند حضور ندارد.

'''ب) اهل عبادت'''

1. لَهُمْ فِى اللَّیلِ أَصْواتٌ کَأَصْواتِ الثواکِل حَزَنَا مِن خَشْیَهِ الله.<sup>5</sup>

در دل شب، از خشیت خداوند، ناله هایی دارند مانند ناله مادران پسر مرده.

2. قُوّامُ بِاللَّیلِ صُوَامٌ بِالنَّهارِو.<sup>6</sup>

شبها را با عبادت به صبح میرسانند و روزها را با روزه به پایان می برند.

3. رِجالٌ لا ینامون اللیلَ لَهُم دَوِى فى صَلَواتِهِمْ کَدَوِى النَّحْلِ یَبیتونَ قِیاما عَلى أَطرافِهِمْ وَ یُسَبِّحُونَ عَلَى خُیُولِهِم.<sup>7</sup>

مردان شب زنده‌داری‌اند که زمزمه نمازشان، مانند نغمه زنبوران کندو، به گوش میرسد. شبها را با زنده داری سپری می‌کنند و بر فراز اسب ها، خدا را تسبیح می گویند.

'''ج) محبت به امام'''

دل‌های یاران مهدی (عَلَیْه السَّلَام)، سرشار از محبت اوست. بر آن لوح‌ها، جز الف قامت او نوشته ای نیست. این شیدایی تا بدان گونه است که حتی زین اسب او را مایه برکت می دانند و به آن تبرک می جویند: «یَتَمَسَّحُونَ بِسَرْجِ الْإِمَامِ یَطْلُبُونَ بِذَلِکَ البرکه؛ به عنوان تبرک بر زین اسب امام دست می کشند.»<sup>8</sup>

با همین عشق آتشین، در آوردگاه رزم، او را مانند نگینی در بر می گیرند و جان خود را سپر بلایش می کنند؛ «یَحُفُونَ بِهِ وَ یَقُونَهُ بِأَنفُسِهِمْ فِی الْحَرب؛ در میدان رزم، گردش می چرخند و با جان خود، از او پاس داری می‌کنند».<sup>9</sup>

پس چه بسیار است فاصله میان ما و یاران او؛ چرا که ما از جان و حتی وقت خود، برای او سهمی قرار نداده ایم و چه اهداف و آرمانهایی از او که به جهت سستی ما بر زمین مانده و چه دعوت‌هایی از او که بی پاسخ مانده است.

'''د) اطاعت پذیری'''

دومین ثمره درخت بینش، «اطاعت» و مقدّم داشتن اراده او بر اراده خود است. یاران امام عصر (عَلَیْه السَّلَام) این گونه در برابر او تسلیمند: «هُم أَطْوَعُ مِنَ الْأَمْهِ لِسَیّدِها؛ اطاعت آنان از امام، از فرمان برداری کنیز در برابر مولایش بیشتر است.<sup>10</sup>

آنها نه تنها مطیعند، بلکه برخلاف بسیاری که به بهانه نبود زمینه، امکانات و سختی راه از خدمت به او و اهدافش شانه خالی می‌کنند، در اطاعت او، اهل تلاشند. آنان برای بر زمین نماندن آرمانهای او، خود را به آب و آتش می‌زنند و از هیچ کوششی فروگذار نمی کنند: «.... مُجِدونَ فِی طَاعَتِه»<sup>11</sup> و در این رسالت بزرگ، همراه و هم پای امام هستند: «بِهِمْ یَنْصُرُ الله إمامَ الْحَقِّ».<sup>12</sup>

'''هـ) گذر از آزمونها'''

ژرفای این نگاه، آنان را از سیل آزمونها، سرافرازانه بیرون می برد:

إنَّ أَصحابَ طالوتَ ابْتِلُوا بِالنَّهَرِ الَّذِى قال الله تعالى: «مُبْتَلیکُم بِنَهَر» وَ إِنَّ أصحابَ الْقَائِمِ یُبْتَلُونَ بِمِثْلِ ذلِک.<sup>13</sup>

سپاهیان طالوت، با نهر آبی آزمایش شدند، همان که خداوند درباره‌اش میفرماید: «{خداوند}، شما را با نهر آبی می آزماید.» یاران امام مهدی (عَلَیْه السَّلام) نیز مثل آنان آزمایش می شوند.

'''و) شهادت خواهی'''

آنان مشتاق شهادت و رسیدن به بارگاه پروردگارند: «وَ یَتَمَنَّونَ أَنْ یُقْتلوا فی سبیل الله؛ آرزو می کنند که در راه خدا به شهادت برسند».<sup>14</sup>

'''ز) اهل جهاد'''

امام در زمان حاکمیت خود درصدد است تا دنیا را سرشار از هدایت کند و یاران او نیز در این سازندگی پا به پای او خواهند آمد و در عیان و نهان، مردم را به خدا و دین او دعوت خواهند کرد: «الدعاه إلى دین الله سِرًا وَ جَهرا».<sup>15</sup>

در این میان، هدایت گریزان و عدالت ستیزان فراوانی نیز وجود خواهند داشت که در برابر او صف می کشند و سد راهش خواهند شد. آنان، غده ای چرکین و عضوی فاسد برای پیکر جامعه بشری اند و امام چاره ای جز جهاد و مبارزه برای قطع آن اعضای فاسد نخواهد داشت. بنابراین، یاران و همراهان او نیز باید اهل جهاد و مقاومت باشند؛ جهادی که «فی سبیل الله» است، نه برای غنیمت یابی و زراندوزی. امام علی (عَلَیْه السَّلام) در تفسیر آیه «یُجاهِدُونَ فی سَبیلِ الله...» (مائده: ۵۴) فرمود: «هم أصحاب القائم؛ آنان یاران امام قائم هستند.»<sup>16</sup>

امام رضا (عَلَیْه السَّلام) نیز به اصحاب خود فرمود: «امروز، شما آسوده تر از آن روزید (روز ظهور). پرسیدند: چرا؟ فرمود: «اگر قائم ما ( عَلَیْه السَّلَام) قیام کند چیزی وجود نخواهد داشت جز خون بسته شده و عرق پیشانی و خواب بر زین اسب ها».<sup>17</sup>

'''ح) شجاع'''

یاران امام شجاعت و جسارتی در خور و عزم هایی پولادین دارند:

١ . کُلُّهم لیوثٌ قَدْ خَرَجوا مِن غاباتِهِم لَوْ أَنَّهُم هَمُوا بِإِزالَهِ الْجِبَالِ لَأَزَالُوهَا عَنْ مَواضِعِها.<sup>18</sup>

همه شیرانی اند که از بیشه‌ها خارج شده‌اند و اگر اراده کنند، کوه ها را از جا برمی‌کنند.

۲ . جُعِلَتْ قلوبُهُم کَزُبُرِ الْحَدیدِ.<sup>19</sup>

دلهایشان چون پاره‌های آهن شده است.

٣. فإنَّ الرَّجُلَ مِنْهم یُعْطى قُوَّهَ أَرْبَعِینَ رَجُلًا.<sup>20</sup>

به هر کدامشان، نیروی چهل مرد داده شده است.

۴. لَوْ مَرُّوا بِالْجِبَالِ لَقَطَعوها.<sup>21</sup>

اگر به کوه‌های آهن روی آورند آنها را قطعه قطعه می کنند.

'''ط) اهل زهد'''

امام على (عَلَیْة السَّلَام) در وصف یاران مهدی (عَلَیْهَ السَّلَام) می فرماید:

إِنَّهُ یَأْخُذُ البیعَةَ عَنْ أَصحابِهِ أَنْ لا یَکْنِزُوا ذَهَبا و لافِضَّهُ و بُرا و لاشعیرا و یلبسونَ الْخَشِنَ مِنزِ الثِّیابِ .<sup>22</sup>

او از یارانش بیعت می گیرد که طلا و نقره ای نیندوزند و گندم و جویی ذخیره نکنند و لباس خشن بپوشند و ...

به راستی مگر میشود امام مهدی (عَلَیْه السَّلَام) خود، لباس خشن بپوشد و طعام ناگوار بخورد، ولی یاران و همراهانش غرق رفاه و خوشی باشند؟<sup>23</sup>

آنان در راه تحقق آرمانهای جهانی امام مهدى عَلَیَّة السَّلَام، مشکلات فراوانی را به جان می خرند، ولی از سر اخلاص، عمل خود را هیچ میپندارند و به سبب هجوم سختیها، بر خداوند منت نمی گذارند: «قَومٌ لَمْ یَمُنُّوا عَلَى الله. بالصبر.»<sup>24</sup> آنان از اینکه نقد جان خویش را در کف اخلاص نهاده اند و تقدیم آستان دوست می کنند، هرگز به خود نمی بالند و آن را بزرگ نمی شمارند: «وَ لَمْ یَسْتَعْظِموا بَذْلَ أَنْفُسِهِم فِی الْحَقِّ».<sup>25</sup>

'''ی) یک دل'''

آنان یک رنگ و یک دل هستند: «قُلُوبُهُم مُجتَمَعَهُ»<sup>26</sup>

و این نیست مگر به این سبب که هواها و خودخواهیها، از جانشان رخت بر بسته و به جای آن، خداخواهی و خداپرستی نشسته است. با اتحاد و یک رنگی میتوان به اهداف جهانی دست یافت و آرمانهای الهی را تحقق بخشید. سپاهی که به اختلاف و چند دلی گرفتار است، چگونه میتواند سرافرازانه بام دنیا را فتح کند.

'''ک) استواری در برابر سرزنش ها'''

حرکت بزرگ حضرت ولی عصر ( عَلَیْه السَّلام)، از پشتوانه امداد الهی بهره می برد و بدون امدادهای ویژه، هرگز به آرمان‌های خود دست نخواهد یافت. توجه به یاری الهی، اثر شگرفی بر روان یاران امام بر جای خواهد گذاشت. یقین به آن امدادها سبب می شود ذره ای در درستی آرمانها و مسیر خود تردید نکنند و سرزنشهای کوته بینان و عافیت طلبان، در اراده شان خللی نیفکند. خداوند در قرآن می فرماید:

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ.. وَ لا یَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ. (مائده: ۵۴) 

ای کسانی که ایمان آورده اید! هر کس از شما از آیین خود بازگردد {به خدا، زیانی نمی رساند}، خداوند جمعیتی را می آورد که آنان را دوست دارد و آنان {نیز} او را دوست دارند... آنان از سرزنش هیچ سرزنش کننده ای هراسی ندارند.

امام علی (عَلَیْه السَّلَام) در تفسیر این آیه می فرماید: «هم اصحابُ القائم؛ آنان، یاران امام قائم (عَلَیْه السَّلَام) هستند».<sup>27</sup>

'''ل) اهل قرآن'''

یاران حضرت، نه تنها اهل قرآن خواندن هستند، بلکه آموزه‌های قرآن در اعماق جانشان جریان دارد و با آن زندگی می کنند و روحشان را صفا می بخشند: «ثُجْلَى بِالتَّنزیل بَصائِرُهُم وَ یُرمى بالتفسیرِ مَسامِعُهُم؛ با قرآن دیدگانشان نورانی می شود و تفسیر آن در گوش جانشان جای می گیرد».<sup>28</sup>

'''م) عصیان ستیزی'''

در فرازی از دعای ندبه می خوانیم: «أَینَ مُبیدُ أَهلِ الْفُسوقِ وَ الْعِصیانِ وَ الطغیانِ؛ کجا است آن بنیان کن اصحاب فسق و عصیان و طغیان».

یکی از برنامه های امام مهدی (عَلَیْه السَّلَام)، مبارزه با اهل فسق و نافرمانی است و زندگی یارانش از این آلودگی ها پاک است. آنان هم چنان که با خدای خود عهد بسته اند که از پیروی او سر نپیچند، با ولی او نیز بیعت کرده‌اند که از محارم الهی چشم بپوشند. امام علی (عَلَیْه السَّلَام) می فرماید:

إِنَّهُ یَأْخُذُ البِیعَةَ عَنْ أَصحابِهِ عَلى أَن لا یَسْرَقُوا وَ لا یَزْنُوا وَ لا یَسبُّوا مسلما وَ لا یَقْتُلُوا مُحَرَّما... وَ لا یَضْرِبوا أَحَدا إلا بِالْحَقِّ ... وَ لا یَأکلوا مال الیتیم... وَلا یَشْرَبُوا مُسْکرا... .<sup>29</sup>

از اصحاب خود بیعت میگیرد که دزدی نکنند، دامنشان را به آلودگی نیالایند، مسلمانی را دشنام ندهند، کسی را به ناحق نکشند، ... کسی را نزنند؛ مگر اینکه مستحق آن باشد ... مال یتیم را نخورند، ... شراب ننوشند... .

'''بشارت هایی برای یاران'''

1. جوانان، از آنجا که فطرتهایی پاک و بی آلایش دارند و وابستگیها در اعماق جانشان ریشه دوانده است بیشتر یاران آن حضرت را تشکیل خواهند داد امام علی (عَلَیْهَ السَّلَامُ) می فرماید:

یاران امام قائم (عَلَیْه السَّلَام)، جوان هستند و در میانشان پیر یافت نمیشود؛ به جز اندکی مانند سرمه در چشم و نمک در طعام که کمتر از هر ماده در طعام، نمک آن است.<sup>30</sup>

جوان بودن یاران امام، به جایگاه پیران با ایمان آسیبی نمی زند و بر حذف ایشان از شمار همراهان حضرت گواهی نمی دهد؛ زیرا پیران - گرچه تعدادشان اندک است - در میان اصحاب ویژه حضرت حضور دارند. همچنین به جز ۳۱۳ یار اصلی، مؤمنان بسیاری گرد حضرت جمع می شوند و ایشان را یاری خواهند کرد که شماری از آنان پیران امت هستند.

۲. بر اساس برخی روایت‌ها، بانوان نیز در میان اصحاب ویژه حضرت، حضور چشم گیری دارند و این، نوید شوق انگیز و شعف آوری برای بانوان است تا برای پیوستن به این جمع پربرکت، تمام توان خود را به کار گیرند. امام باقر (عَلَیْه السَّلَام) فرمود: یُجیءُ وَ اللَّهِ - ثَلاثُ مِاهِ وَ بَضْعَةَ عَشَرَ رَجُلًا فِیهِم خَمسونَ إِمْرأَة یَجْتَمِعُونَ بِمَکَّةَ عَلَى غَیْرِ میعاد.<sup>31</sup>

به خدا سوگند، ۳۱۳ تن که پنجاه تن از بانوان نیز در میانشان حضور دارند، بدون هیچ قرار قبلی، در مکه گرد هم جمع خواهند شد.

آنچه گذشت، گوشه ای از ویژگیهای یاران امام مهدی عَلَیْه السَّلَام بود. به همین سبب، در روایت ها، از یاران آن حضرت به بزرگی یاد شده است و پیشوایان معصوم (عَلَیْهم السَّلَام) زبان به ستایش و بزرگداشت آنان گشوده اند.

امام علی (عَلَیْه السَّلَام) در وصف آنان می فرماید: «فَبِاَبی وَ أَمى مِنْ عِدَّهِ قَلیلَهِ آسمائُهم فِى الأَرضِ مجهوله...؛ پدر و مادرم فدای گروه اندکی باد که در زمین ناشناخته اند...!»<sup>32</sup> یا فرموده است: «أُولئِکَ هُم خِیارُ الْأُمَّهِ مَعَ أَبْرَارِ الْعِتْرَهِ؛ آنان خوبان امتند با نیکان خاندان (پیامبر)».<sup>33</sup>

شاید برخی با مقایسه خود با یاران امام - به جهت ضعفها و کاستی‌هایشان - فاصله خود را با آنان، جبران ناپذیر بپندارند؛ ولی توجه به دو نکته، ما را از دام این ناامیدی می رهاند و دلمان را سرشار از نور امید و یقین می‌کند:

1. ویژگیهای یاد شده در صورتی ناامید کننده خواهد بود که یاران حضرت، افرادی معینی باشند که مثلاً اسامی آنان در روایتها آمده است و کسی نمی تواند از آن جمع خارج شود یا به آنان بپیوندد. خوش بختانه دلیل متقنی برای این مطلب وجود ندارد. البته در روایتها، از افراد معینی (مانند اصحاف کهف، سلمان فارسی مالک اشتر و....) نام برده شده است<sup>34</sup>

ولی - برفرض صحت اسناد این روایات - اینان عده اندکی از یاران حضرتند و هنوز زمینه برای دیگران فراهم است.

انسان، حقیقتی بس پیچیده و اسرار آمیز، با قابلیتها و توانمندیهای خیره کننده دارد تا قلب انسان از تپش نایستاده است، می تواند خود را از پستی به اوج افلاک برساند؛ به شرط اینکه «خود» را باور داشته باشد و بداند که می تواند. یاران آن حضرت، نه آسمانی اند و نه تافته جدا بافته. آنان نیز انسانهایی از همین آب و خاکند و پدران و مادرانی چون پدران و مادران ما دارند. توجه خداوند به آنان به سبب لیاقتی است که خود در نهاد خویشتن پدید آورده اند. پس ما نیز می توانیم به آنان بپیوندیم. از همین رو پیامبر به سلمان فارسی فرمود:

یا سلمان! إِنَّکَ مُدرِکُهُ وَ مَنْ کانَ مِثْلَکَ وَ مَنْ تَوَلاهُ هَذِهِ الْمَعرِفَه....<sup>35</sup>

ای سلمان! تو با او خواهی بود و نیز هر کس که چون تو باشد و مانند تو، به او معرفت داشته باشد... .

2. آنچه از ویژگیهای یاران حضرت برشمردیم به یاران ویژه حضرت (۳۱۳ یاور مخصوص آن امام همام) مربوط بود؛ یاورانی که فرماندهان لشکر، دستیاران و امیران او هستند: «هُمُ الْوُزَرَاءُ یَحْمِلُونَ أَثقال المملکهِ عَنه؛ آنان وزیران اویند که از جانب او، سنگینی بار حکومت را بر دوش میکشند.» و «هُمُ النَّجَباء و القضاهُ وَ الْحُکّام وَ الْفَقهاء فى الدین... ؛ آنان برترینها، قاضیان، حاکمان و فقیهان در دین هستند.»<sup>36</sup>

با این حال، یاران حضرت به این گروه محدود نمیشوند. در روایتها، از لشکر ده هزار نفری حضرت سخن به میان آمده است که قیام حضرت از مکه، پس از گردهم آمدن آنان خواهد بود. امام صادق عَلَیْةالسَّلَام در این باره فرموده است: «لا یَخْرُجُ الْقائمُ مِنْ مَکَّةَ حَتّى تَکْمُلَ الْحَلَقَهُ؛ امام قائم (عَلَیْةَ السَّلام) از مکه خارج نمی شود؛ مگر هنگامی که گروه تکمیل شوند.»<sup>37</sup> راوی می پرسد آنان چند نفرند؟ امام پاسخ میدهد: «عَشرة آلاف؛ ده هزار نفر» اینان، خیل عظیم مؤمنانی اند که در میانه راه به حضرت خواهند پیوست.

سخن آخر اینکه اگر همت آن را نداریم که در جمع یاران ویژه حضرت باشیم، دست کم بکوشیم که از خیل همراهان و لشکر همگانی آن حضرت، بیرون نباشیم.

10 گفتار درباره مهدویت، علی اکبر مهدی پور، (قائمیه اصفهان، ص 85)

1-    سفینه البحار، ج ۸، ص ۶۸۱ .

2-    منتخب الاثر، ص ۶۱۱ .

3-    بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۶۷

4-    یوم الخلاص، ص ۲۲۴ به نقل از بشاره الاسلام، ص ۲۲۰

5-    همان.

6-       همان.

7-      بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۸

8-      همان، ص ۳۰۸

9-      همان.

10-   همان.

11-   یوم الخلاص، ص ۲۲۳ به نقل از: بشاره الإسلام، ص ۹

12-   بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۸

13-   غیبه نعمانی، ص ۳۳۱

14-   بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۸

15-   منتخب الأثر، ص ۲۴۴.

16-   همان، ص ۴۷۵

17-   بحار الانوار، ج52، ص 259.

18-   یوم الخلاص ، ص ۲۲۴ به نقل از بشاره الاسلام، ص ۲۲۰

19-   همان، ص ۲۲۸ به نقل از بشاره الإسلام، ص ۲۴

20-   همان.

21-   همان.

22-   منتخب الاثر، ص ۴۶۹

23-   بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۵۴ .

24-   یوم الخلاص، ص ۲۲۳ به نقل از بشاره الاسلام، ص ۲۲۰

25-   همان.

26-   همان.

27-   منتخب الاثر، ص ۴۷۵

28-   یوم الخلاص، ص ۲۲۶ به نقل از بشاره الاسلام، ص ۲۹۷.

29-   منتخب الاثر، ص ۴۶۹

30-   بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۳۳۳، «ان اصحاب القائم شباب لا کهول فیهم الا کالکحل فى العین و الملح فی الطعام و اقل الزاد الملح.»

31-   همان، ص ۲۲۳

32-   معجم احادیث الامام المهدى (عَلَیْهَ السَّلَامُ)، ج ۳، ص ۱۰۱.

33-   یوم الخلاص، ص ۲۲۴ به نقل از: بشاره الاسلام، ص ۳۹

34-   امام صادق (عَلَیْهَ السَّلَامُ): إذا قام قائم آل محمد استخرج من ظهر الکعبه سبعه و عشرین رجلا و سبعه من اصحاب الکهف و یوشع، وصی موسی و مؤمن آل فرعون و سلمان فارسی و أبا دجانه الانصاری و مالک الأشتر؛ چون قائم آل محمد صلی الله علیه و آله قیام کند از پشت کعبه بیست و پنج نفر را بیرون خواهد آورد و هفت نفر از اصحاب کهف و یوشع، وصى حضرت موسی و مؤمن آل فرعون و سلمان فارسی و آبادجانه انصاری و مالک اشتر» معجم أحادیث الامام المهدى، ج ۵، ص 122.

35-   همان، ص ۲۲۲.

36- همان، ج ۵، ص ۳۷.

37-   بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۶۷