حدید - آیه ۱۶

... وَ لا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قلوبُهُمْ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ

... و نباشند همچون کسانی که از پیش کتاب آسمانی بر ایشان آمد پس دوران طولانی (فترت) بر آنها گذشت و دلهایشان قساوت گرفت و بسیاری از آنان فاسق شدند.

ابن بابویه، قال: أخبرنی علیّ بن حاتم فیما کتب إلیّ، قال [: حدّثنا] حمید بن زیاد [عن الحسن بن علیّ بن سماعة] عن أحمد بن الحسن المیثمیّ، عن سماعة و غیره، عن أبی عبد اللّه علیه السّلام قال:

«نزلت هذه الآیة فی القائم علیه السّلام: وَ لا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ »

«ابن بابویه: گوید: علی بن حاتم ضمن آنچه برایم نوشت خبرم داد، وی گفت: حمید بن زیاد از حسن بن علی بن سماعه از احمد بن حسن میثمی از سماعه و غیر او از حضرت ابی عبدالله امام صادق عليه السلام روایت نمود که آن جناب فرمود: این آیه در مورد امام قائم عليه السلام نازل شد: { ونباشند همچون کسانی که از پیش کتاب آسمانی برایشان آمد پس دوران طولانی افترت ) بر آنها گذشت و دلهایشان قساوت گرفت و بسیاری از آنان فاسق شدند »

محمّد بن إبراهیم النّعمانیّ، قال: حدّثنا (4) محمّد بن همّام، قال: حدّثنا حمید بن زیاد الکوفیّ، قال: حدّثنا الحسن بن محمّد بن سماعة، قال: حدّثنا أحمد بن الحسن المیثمیّ، عن رجل من أصحاب أبی عبد اللّه جعفر بن

ص: 374

---

1- .

2- .

3- .

4- . [در مأخذ: روی عنهم علیهم السّلام ما حدّثنا به.]

محمّد علیهما السّلام [أنّه قال:

سمعته یقول:

«نزلت هذه الآیة الّتی فی سورة الحدید ... وَ لا یَکُونُوا (1) کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ فی أهل زمان الغیبة، ثمّ قال عزّ و جلّ: (اعْلَمُوا) أَنَّ اللَّهَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها، قَدْ بَیَّنَّا لَکُمُ الْآیاتِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ (2) و قال علیه السّلام: إنّ الأمد (3) أمد الغیبة.» (4)

محمد بن ابراهيم نعمانی : گوید: محمد بن همام حديثمان داد، گفت: محمد بن حميد بن زیاد کوفی حدیثمان داد، گفت: حسن بن محمد بن سماعه حديثمان داد، گفت: احمد بن حسن میثمی از مردی از اصحاب حضرت ابی عبدالله جعفر بن محمد عليهما السلام حديثمان داد که گفت: شنیدم آن جناب می فرمود: این آیه که در سوره حدید است: {و نباشند همچون کسانی که از پیش کتاب آسمانی برایشان آمد پس دوران طولانی افترت بر آنها گذشت و دلهایشان قساوت گرفت و بسیاری از آنان فاسق شدند } درباره اهل زمان غیبت نازل شد، سپس خدای عز و جل فرموده: و بدانید که البته خداوند زمین را پس از مردن زنده خواهد کرد، ما آیات و ادله قدرت خود را برای شما بیان کردیم تا مگر تعقل کنید و آن حضرت عليه السلام فرمود: همانا «أمد = مدت » دوران غیبت است ).

الشّیخ المفید، بإسناده عن محمّد بن همّام: عن رجل من أصحاب .

أبی عبد اللّه علیه السّلام، قال: سمعته یقول:

«نزلت هذه الآیة: وَ لا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فتأویل هذه الآیة جار فی زمان الغیبة و أیّامها دون غیرهم، و الأمد أمد الغیبة.» (5)

شیخ مفید: بسند خود از محمد بن همام از مردی از اصحاب حضرت ابی عبدالله صادق عليه السلام روایت نموده که گفت: شنیدم آن حضرت می فرمود: این آیه نازل شد: {و نباشند همچون کسانی که از پیش کتاب آسمانی برایشان آمد پس دوران طولانی افترت بر آنها گذشت پس تأویل این آیه در زمان و روزگار غيبت جاری است نه در غیر آنها، و آمد مدت غیبت است».

ص: 375

---

1- . [در متن و مأخذ: تکونوا.]

2- . [حدید (57): 18.]

3- . در مأخذ: إنّما الأمد.

4- . کتاب الغیبة: 24 [مقدّمة المؤلّف .

5- . این حدیث در کتبی که از شیخ مفید- قدّس سرّه- در دست رس هست، یافت نشد. [سیّد شرف الدّین حسینی نیز آن را در تأویل الآیات الظّاهرة 2: 662 به نقل از شیخ مفید آورده است. با توجّه به این که در البرهان 5: 288 (ذیل آیه) نیز از شیخ مفید است، محتمل است که مؤلّف بزرگوار در هر دو کتاب خویش، آن را از تأویل الآیات آورده باشد. احتمال بعدی این است که مراد هردو نویسنده ی دانشمند، شیخ محمّد بن ابراهیم نعمانی است و او را مفید خوانده اند یا ... لازم به ذکر است که دو نسخه ی یاد شده نسبت به متن فوق، اندکی فزونی دارد.]