ابا صالح
يكى از كنيه هائى كه امام مهدى(ع)بِدان شهرت يافته و بر اثر كثرت اشتهار، در حكم لقب آن حضرت قرار گرفته است «ابا صالح» است.چه اين كنيه براي آن حضرت مأثور باشد يا نباشد، در مشهور بودنش ترديدي نيست. از قدیم الایّام در میان عرب ها و باديه نشين ها و حتى بزرگانى از علما کنیه مبارک «اباصالح»، از کنیه های معروف ومشهور امام زمان بوده است. به همین دلیل، شاعران و خطیبان عرب، در میان سروده ها، اشعار و روضه های خود، آن حضرت را با این عنوان، یاد کرده و به کمک و یاری می طلبند.سوال مى شود كه آيا طبق رسم كنيه ها كه فرد را به اسم پسرش كنيه مى دهند(مثل كنيه ابوالحسن براي اميرمومنان) آيا امام،فرزندي بنام صالح دارند كه كنيه اباصالح دارند، پاسخ اين كه كنيه ها الزاماً مربوط به فرزند نيست مثل كنيه ابوتراب براي على(ع) و كنيه اباعبدالله براى كسى كه اهل بندگى زياد است يا ابوالفضل براي كسى كه اهل بخشش و فضيلت و نيكى است و چون امام مهدي(ع) مصداق اعلاي صالحان و نيكان است، لذا كنيه "اباصالح" زيبنده آن بزرگوار است.
از سوي ديگر احمدبن محمد بن خالد برقي در كتاب محاسن از ابو بصير از امام صادق(ع) روايت كرده است كه فرمود : «هرگاه همراه خود را در سفر گم کردی، بانگ برآور : " يا ابا صالح، يا ابا صالح ارشدنا الى الطريق، رحمكم الله" يعنى «ای اباصالح» یا «ای اباصالح» ؛خداوند رحمتش را بر شما فرود آورد ؛ راه را به ما نشان ده»١. از آنجا كه در جهان هستی، همه عوامل و مسببات در خدمت حضرت مهدی(عج) هستند و اگر انسان گرفتار - به خصوص در بیابان - از او یاری بطلبد ؛ به یقین خود آن حضرت یا کسانی که در خدمت او هستند، به کمکش شتافته و دستگیری اش خواهند کرد و شواهد بسياري در اين موضوع هست كه چون حضرت را در شرايط سختى و استيصال با اين عبارت به كمك طلبيده اند، حضرتش از آنان دستگيري نموده و حاجت روا شده اند.
لطايف ديگرى نيز در مورد «اباصالح» گفته اند: یعنی کسی که صالحانی در اختیار دارد. چنانكه گويند لقب اباصالح از آیه قرآن گرفته شده است: "وَ لَقَد کتبنا فِی الزَّبُور مِن بَعد الذَّکر أنّ الأرض یرثها عبادی الصالِحُون"٢. يعنى زمين را صالحان به ارث خواهند برد و امام پيشوا و پدر صالحان است. همچنين در آیه اي ديگر آمده است "و کُلّاً جَعَلنا صالحین"٣ يعنى همه آنها را از صالحان قرار داديم كه عنوان صالح به «نبی» اطلاق شده و کنیه «اباصالح» یعنی، پدر نبی و این بیانگر مقام والای حضرت مهدی(عج) است و چون آن حضرت از هر پیغمبری، خصوصیتی دارد و ویژگی های انبیا در او جمع است ؛ لذا او را پدر انبیا می گویند؛ و نيز در آیه «الحقنا بالصالحین»، مراد از صالح ، حضرت یوسف است و کنیه اباصالح یعنی «پدر یوسف» و این نشانگر زیبایی و نیکی فوقالعاده امام مهدی است، یعنی، پدر زیبایی ها!
علامه مجلسی(ره) پس از بیان داستان نجات یافتن شخصی به نام شیخ قاسم - که با عبارت«یا اباصالح» به ساحت امام زمان متوسل شده و نجات یافته بود - می نویسد : «از علما و مؤمنان، کسانی را که با ما رفاقت و مصاحبت دارند، ایمان و تأکید دارند که نجات دادن درماندگان و گمشدگان در دشت و صحرا و نیز تحقّق این گونه معجزات و کرامات درعالم امکان در عصر حاضر، جز از خلیفة اللَّه، امام زمان(عج)، از شخص دیگری ساخته نیست ؛ چرا که یکی از مقامات معنوی امام عصر(عج)، علم و آگاهی به احوال مردم و نجات دادن گرفتاران و گمشدگان است٤.همچنين از پدر خویش نقل می‌کند، وقتی فردی به نام امیراسحاق استرآبادی در راه گم می‌شود، همین جمله را به زبان می‌آورد، آن گاه کسی می‌آید و به او کمک می کند که مى فهمد او امام زمان (عج) بوده است، همچنین محدث نوری در حکایت دیگری از ملاعلی رشتی نقل می‌کند: یکی از اهل تسنن، مادری شیعه داشت و از او شنیده بود که لقب امام زمان (عج) «اباصالح» است و راه گم کرده‌ها را هدایت می‌کند. روزی او راه را گم می‌کند و از «اباصالح» کمک می‌طلبد، آن گاه کسی را می‌یابد که وی را تا نزدیکی روستایشان هدایت می‌کند و او نیز شیعه می‌شود. نمونه هاي ديگري از گمشدگان در بيابان از كاروانيان عزم حج در تشرفات آمده كه با همين عبارات و اين كنيه به حضرت متوسل شده اند و بطور شگفت، آن مهربان ترين مهربانان، به نجات آنها آمده و از مرگ نجات شان داده و به مقصدشان رسانيده اند.
١.بحارالانوار١٧/٥٢؛محاسن برقی١١٠/٢؛نجم ثاقب/٤٥و٥٧٢ باب٩و ١٥. ٢.انبياء/١٥. ٣.انبياء/٧٢. ٤.بحارالأنوار٣٠٠/٥٣.
