ابا صالح
نام‌ها و القاب - ابا صالح
يكى از كنيه‌هایى كه امام مهدى علیه‌السلام بِدان شهرت يافته و بر اثر كثرت اشتهار، در حكم لقب آن حضرت قرار گرفته است «اباصالح» است.چه اين كنيه برای آن حضرت مأثور باشد يا نباشد، در مشهور بودنش ترديدی نيست. از قدیم الایّام در میان عرب‌ها و باديه نشين‌ها و حتى بزرگانى از علما کنیه مبارک «اباصالح»، از کنیه‌های معروف و مشهور امام زمان علیه‌السلام بوده است. به همین دلیل، شاعران و خطیبان عرب، در میان سروده‌ها، اشعار و روضه‌های خود، آن حضرت را با این عنوان، یاد کرده و به کمک و یاری می‌طلبند.سؤال مى‌شود كه آيا طبق رسم كنيه‌ها كه فرد را به اسم پسرش كنيه مى‌دهند (مثل كنيه ابوالحسن براي اميرمؤمنان) آيا امام، فرزندی بنام صالح دارند كه كنيه اباصالح دارند، پاسخ اين كه كنيه‌ها الزاماً مربوط به فرزند نيست مثل كنيه ابوتراب براي على علیه‌السلام و كنيه اباعبدالله براى كسى كه اهل بندگى زياد است يا ابوالفضل براي كسى كه اهل بخشش و فضيلت و نيكى است و چون امام مهدی علیه‌السلام مصداق اعلای صالحان و نيكان است، لذا كنيه «اباصالح» زيبنده آن بزرگوار است.
از سوی ديگر احمدبن محمد بن خالد برقی در كتاب محاسن از ابو بصير از امام صادق علیه‌السلام روايت كرده است كه فرمود: «هرگاه همراه خود را در سفر گم کردی، بانگ برآور: "يا ابا صالح، يا ابا صالح ارشدنا الى الطريق، رحمكم الله" يعنى «ای اباصالح» یا «ای اباصالح» ؛خداوند رحمتش را بر شما فرود آورد؛ راه را به ما نشان ده»[۱]. از آن‌جا كه در جهان هستی، همه عوامل و مسببات در خدمت حضرت مهدی علیه‌السلام هستند و اگر انسان گرفتار - به خصوص در بیابان - از او یاری بطلبد؛ به یقین خود آن حضرت یا کسانی که در خدمت او هستند، به کمکش شتافته و دستگیری‌اش خواهند کرد و شواهد بسياری در اين موضوع هست كه چون حضرت را در شرايط سختى و استيصال با اين عبارت به كمک طلبيده‌اند، حضرتش از آنان دستگيری نموده و حاجت روا شده‌اند.
لطايف ديگرى نيز در مورد «اباصالح» گفته‌اند: یعنی کسی که صالحانی در اختیار دارد. چنان‌كه گويند لقب اباصالح از آیه قرآن گرفته شده است: "وَ لَقَد کتبنا فِی الزَّبُور مِن بَعد الذَّکر أنّ الأرض یرثها عبادی الصالِحُون".[۲] يعنى زمين را صالحان به ارث خواهند برد و امام پيشوا و پدر صالحان است. همچنين در آیه‌اي ديگر آمده است "و کُلّاً جَعَلنا صالحین"[۳] يعنى همه آن‌ها را از صالحان قرار داديم كه عنوان صالح به «نبی» اطلاق شده و کنیه «اباصالح» یعنی، پدر نبی و این بیانگر مقام والای حضرت مهدی علیه‌السلام است و چون آن حضرت از هر پیغمبری، خصوصیتی دارد و ویژگی‌های انبیا در او جمع است؛ لذا او را پدر انبیا می‌گویند؛ و نيز در آیه «الحقنا بالصالحین»، مراد از صالح، حضرت یوسف است و کنیه اباصالح یعنی «پدر یوسف» و این نشانگر زیبایی و نیکی فوق‌العاده امام مهدی علیه‌السلام است، یعنی، پدر زیبایی‌ها!
علامه مجلسی رحمة‌الله‌علیه پس از بیان داستان نجات یافتن شخصی به نام شیخ قاسم - که با عبارت «یا اباصالح» به ساحت امام زمان متوسل شده و نجات یافته بود - می‌نویسد: «از علما و مؤمنان، کسانی را که با ما رفاقت و مصاحبت دارند، ایمان و تأکید دارند که نجات دادن درماندگان و گمشدگان در دشت و صحرا و نیز تحقّق این گونه معجزات و کرامات در عالم امکان در عصر حاضر، جز از خلیفة اللَّه، امام زمان علیه‌السلام، از شخص دیگری ساخته نیست؛ چرا که یکی از مقامات معنوی امام عصر علیه‌السلام، علم و آگاهی به احوال مردم و نجات دادن گرفتاران و گمشدگان است.[۴] همچنين از پدر خویش نقل میکند، وقتی فردی به نام امیراسحاق استرآبادی در راه گم می‌شود، همین جمله را به زبان می‌آورد، آن‌گاه کسی می‌آید و به او کمک میکند که مى‌فهمد او امام زمان علیه‌السلام بوده است، همچنین محدث نوری در حکایت دیگری از ملاعلی رشتی نقل میکند: یکی از اهل تسنن، مادری شیعه داشت و از او شنیده بود که لقب امام زمان علیه‌السلام «اباصالح» است و راه گم کرده‌ها را هدایت میکند. روزی او راه را گم میکند و از «اباصالح» کمک می‌طلبد، آن‌گاه کسی را می‌یابد که وی را تا نزدیکی روستایشان هدایت میکند و او نیز شیعه می‌شود. نمونه‌های ديگری از گمشدگان در بيابان از كاروانيان عزم حج در تشرفات آمده كه با همين عبارات و اين كنيه به حضرت متوسل شده‌اند و بطور شگفت، آن مهربان‌ترين مهربانان، به نجات آن‌ها آمده و از مرگ نجات‌شان داده و به مقصدشان رسانيده‌اند.