دعا برای فرج
وظایف منتظران - دعا برای فرج
در آموزه‌های پیشوایان دین، دعا، اسلحه پیامبران؛ محبوبترین اعمال نزد خداوند تعالی؛ برترین عبادت؛ ستون دین؛ علت روشنایی آسمان و زمین؛ کلید تمام رحمت‌ها؛ سپر و سلاح مؤمن؛ مغز همه عبادات و حلقه ارتباط خالق و مخلوق معرفی شده است. خدای مهربان در قرآن کریم می‌فرماید: «اگر دعای شما نباشد، خداوند هیچ اعتنایی به شما نمی‌کند». (فرقان: ۷۷) حضرت على (عَلَیه السَّلَام) نیز درباره اهمیت دعا می‌فرماید: «دعا سپر مؤمن است و هرگاه دری را بسیار کوبیدی، به روی تو باز می شود».1
حضرت امام محمد باقر (عَلَیه السَّلَام) می فرماید:
به خدا سوگند هیچ بنده ای دعا، پافشاری و اصرار به درگاه خداوند عزوجل نکند مگر اینکه حاجتش را برآورد.2
حضرت امام صادق (عَلَیه السَّلَام) نیز می فرماید:
دعا کن و مگو که کار گذشته و آنچه مقدر شده است همان شود (و دعا اثری ندارد). همانا دعا، قضا را بر می‌گرداند و آن را از هم وا می‌تابد، چنان که رشته های نخ اگرچه به سختی تابیده شده باشد، از هم باز شود.3
کمتر کسی است که در امور شخصی به ویژه در تنگناها و روبه رو شدن با سختیهای زندگی دست به دعا برندارد و با راز و نیاز، نذر و توسل به اولیای الهی گشایش در امور خود را از درگاه خداوند متعال نخواهد. نکته مهم این است که ما معمولاً در خواسته‌های فردی خویش بر دعا اصرار می ورزیم و تا استجابت کامل آن از خواهش و التماس دست برنمی داریم. با این مسئله مهم دعا برای تعجیل در ظهور امام عصر (عَلَیه السَّلَام) چنان که باید اهمیت نمی دهیم، غافل از اینکه دعا برای فرج امام زمان (عَلَیه السَّلَام)، دستور حضرت ولی عصر (عَلَیه السَّلَام) و نشانه ایمان و مورد تأکید اهل بیت است. حضرت ولی عصر عَلَیْه السَّلام فرموده است: «برای تعجیل در فرج و ظهور من بسیار دعا کنید که همانا فرج من فرج و گشایش خود شماست».4
امام صادق (عَلَیه السَّلَام) درباره نقش دعا در تعجیل فرج و برای تشویق شیعیان به این امر حیاتی و مهم فرمود:
وقتی عذاب و سختی بر بنی اسرائیل طولانی شد، چهل روز به درگاه خدا گریه و ناله کردند. خداوند متعال به موسی و هارون وحی کرد که آنها را از دست فرعون نجات دهند. این در حالی بود که از چهار صدسال (عذاب)، صد و هفتاد سال باقی مانده بود و خداوند بزرگ به سبب دعای بنی اسرائیل از آن صد و هفتاد سال صرف نظر کرد.
همچنین شما (شیعیان) اگر این عمل یعنی گریه و دعا کردن برای فرج را انجام دهید، خداوند، بی شک، فرج و و گشایش ما را می رساند و اگر انجام ندهید و دست روی دست بگذارید و بی اعتنا بمانید این امر به نهایت خود می رسد.5
ادریس پیامبر نیز وقتی مورد تعرض حکومت طغیانگر زمان خویش قرار گرفت از میان مردم غایب شد. در دوران غیبت او، پیروانش که در نهایت سختی و شدت قرار داشتند تصمیم گرفتند در برابر خداوند توبه کنند. این بازگشت و پشیمانی واقعی سبب شد که خداوند، دوران غیبت او را پایان بخشد. حضرت ادریس ظاهر شد و حاکم ستمگر در برابر او به زانو در آمد. نویسنده کتاب شریف مکیال المکارم می نویسد:
همچنین است اگر مردم در زمان غیبت به صورت دسته جمعی توبه کنند و قصد یاری امام عصر را داشته باشند. امید است خداوند طومار غیبت را در هم بپیچد و آن بزرگوار را ظاهر فرماید.6
۱- برکات و آثار دعا برای تعجیل فرج
تکالیف شیعیان و دوستداران امام عصر (عَلَیه السَّلَام) در عصر غیبت در مجموعه ای ارزنده و کم نظیر با نام مکیال المکارم فی فوائد الدّعاءِ قائم (عَلَیه السَّلَام) گرد آمده است این کتاب به فرمان امام زمان (عَلَیه السَّلَام) نوشته شده و حتی نام آن نیز به انتخاب آن حضرت است. این اثر جامع به فارسی ترجمه شده و مطالعه این کتاب برای عاشقان اهل بیت(عَلَیهم السَّلَام) و منتظران و محبان حضرت مهدی (عَلَیه السَّلَام) بسیار مفید است. در جلد اول این کتاب نویسنده با استفاده از آیه ها و روایت ها، ۱۰۲ فایده و اثر برای دعا جهت تعجیل فرج امام زمان عَلَیْه السَّلام بر شمرده است که به برخی از آنها اشاره می کنیم
- بهترین و محبوب ترین اعمال نزد خداوند و مایه خرسندی پروردگار و پیامبر خدا است؛
- مایه آمرزش گناهان و تبدیل بدی ها به نیکی هاست؛
- اجابت دعوت خداوند متعال و رسول الله (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) است؛
- رستگاری با شفاعت پیامبر اعظم (صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) و امام زمان را به دنبال دارد؛
- وفای به عهد و پیمان الهی و ادای اجر رسالت نبی اکرم (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) است؛
- موجب اجابت دعا و دفع بلا و عقوبت و نزول نعمت و وسعت روزی است؛
- سبب دیدار دل آرای آن حضرت در بیداری یا خواب است؛
- بازگشت به دنیا در زمان ظهور است؛
- مایه زیاد شدن نور ولایت امام زمان (عَلَیْه السَّلام) در دل است؛
- سبب ایمنی از عذاب و عقوبت آخرت می شود؛
- در حکم یاری خداوند متعال است؛
- مایه طول عمر می شود؛
- دعا کننده را به ثواب دانش اندوزی می رساند؛
- دعا کننده را با امیرمؤمنان علی (عَلَیْه السَّلام) محشور خواهد کرد؛
- دعای امام زمان (عَلَیْه السَّلام) را در حق دعا کننده به دنبال خواهد داشت؛
- دعا کننده را نزد خداوند متعال و رسول او محبوبترین خلایق خواهد کرد؛
- دعای پیامبر اعظم (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) و داخل شدن به بهشت با ضمانت آن حضرت را در پی دارد؛
- پاداش کمک به مظلوم را دارد؛
- ثواب خون خواهی حضرت سیدالشهدا (عَلَیه السَّلَام) را دارد.
- عامل قبول شفاعت دعا کننده درباره هفتاد هزار گنه کار است.
- در روز قیامت، دعای امیرمؤمنان علی (عَلَیْه السَّلام) در حق دعا کننده را به همراه خواهد داشت؛
- دعا کننده را بی حساب وارد بهشت می سازد؛
- خراش بر چهره پلید ابلیس است؛
- دعاکننده از تشنگی روز قیامت در امان ماند؛
- فرشتگان در مجلسی که برای تعجیل فرج دعا شود، حاضر می شوند؛
- ثواب شهادت در رکاب پیامبر اعظم (صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) و زیر پرچم حضرت مهدی (عَلَیه السَّلَام) را دارد؛
- مقام دعا کننده را در آخرت از همه شهیدان بالاتر می برد؛
- دعا کننده را مشمول شفاعت حضرت صدیقه طاهره(سلام الله علیها) می گرداند؛
- غمهای دعا کننده را در دنیا و آخرت از بین می برد؛
- سبب دعای فرشتگان در حق دعاکننده می شود.
۲- میزان توجه منتظران به دعا برای فرج
در برخی روزنامه ها، ستونی به نام «جویندگان عاطفه» وجود دارد. بارها دیده شده است که فردی مثلا سی سال پیش در حادثه ای، پدر و مادر یا نزدیکان خویش را گم کرده است. او آگهی می‌دهد، سر گذشت خود را می‌نویسد، عکس و پیام خود را به چاپ می رساند، مژدگانی هم تعیین و تلفن تماسش را اعلام میکند آن گاه از خوانندگان روزنامه می خواهد که اگر رد و نشانه ای از بستگان او دارند، به وی خبر دهند.
به راستی، کدام یک از ما تا این اندازه عاشق دیدن امام زمان خویش هستیم؟ اگر فرزند ما در بازگشت از مدرسه اندکی دیر کند، چه می کنیم؟ اگر مسافر ما اندکی دیرتر بیاید، چه اضطرابی در دل ها برپا می شود؟ آیا خونسرد و آرام در جای خویش می نشینیم یا از ترس اینکه مبادا برای وی اتفاقی افتاده باشد سراسیمه به کوچه و خیابان می رویم؟ اگر پرسش‌نامه ای را در اختیار ما بگذارند و از ما بخواهند گرفتاریهای خود را به ترتیب اولویت فهرست کنیم، چند درصد، نخستین گرفتاری خود را غیبت امام زمان (عَلَیه السَّلَام) خواهیم دانست؟ اگر هم اکنون فرشته ای از آسمان نازل شود و بگوید من مأموریت دارم فقط یک حاجت و خواسته تو را برآورده سازم، آیا مهم‌ترین خواسته ما، فرج امام عصر (عَلَیه السَّلَام) خواهد بود؟ اگر کسی من و شما را به خانه خویش دعوت کند و بر سر سفره خود بنشاند و به اصطلاح نمک گیرمان کند، میکوشیم به شکلی شایسته محبت او را جبران کنیم. چگونه عمری، خود به همراه خانواده و بستگان و هم وطنان و هم نوعان و همه آفریده‌های خدا مهمان خوانِ کرم امام عصر (عَلَیه السَّلَام) هستیم، ولی آن گونه که بایسته است حق نمک را ادا نمی کنیم؟
۳- «وبیُمْنِهِ رُزقَ الْوَرى»
در دعای عدیله میخوانیم که به برکت امام زمان همه خلایق روزی میخورند. اگر چند سال باران نبارد و خشک‌سالی کشتزارها و دامهای ما را تهدید کند حاضریم سر و پا برهنه به بیابان رویم و با دل شکستگی نماز طلب باران بخوانیم. کی غیبت امام زمان (عَلَیه السَّلَام) و عمق این محرومیت را درک میکنیم تا برای فرج آن حضرت دست به دعا برداریم؟
سید بن طاووس که از بزرگان علمای شیعه به شمار میرود و خود بارها به محضر مقدس امام (عَلَیه السَّلَام) مشرف شده بود هشتصد سال پیش در وصیتی خطاب به فرزندش می‌نویسد:
... بدان که مهم ترین حاجتها، خواسته های آن کس است که تو در پناه هدایت و حمایت او به سر می بری و آن، امام زمان توست. پس باید نماز و روزه و دعای تو اول برای قضای حوایج آن حضرت باشد و بعد خواسته‌های خودت.... اینکه گفتم حاجت های امام زمان (عَلَیه السَّلَام) را بر خود مقدم بدار، برای آن است که بقای دنیا و اهل آن به واسطه وجود مبارک اوست... . آنچه را به تو گفتم، عمل کن که حقیقتی است روشن و کسی که در مورد مولا سهل انگاری کند و در آن سستی ورزد و از آنچه بیان کردم، غافل شود، به خدا سوگند، در اشتباه است؛ اشتباهی که مایه ننگ و عار است...
روزگاری شیعیان جزیره شیعه نشین بحرین در تنگنای عجیبی قرار گرفتند و سه شبانه روز از والی ناصبی آن سرزمین مهلت خواستند تا با توسل به امام عصر (عَلَیه السَّلَام) مشکل خود را حل کنند شب اول و دوم نمایندگان شیعیان نتیجه ای نگرفتند. سحرگاه شب سوم، محمد بن عیسی بحرینی موفق شد محضر مبارک امام(عَلَیه السَّلَام) شرف یاب شود و آن حضرت پاسخ معمای انار و حیله وزیر را تشریح فرمود. این رویداد به داستان انار معروف است. نکته مهم این است که وقتی محمد بن عیسی از حضرت مهدی (عَلَیْه السَّلاَمُ) پرسید که چرا شب اول و دوم عنایت نکرده است امام پاسخ داد: «اگر یک شب مهلت می خواستید همان شب به مقصود می‌رسیدید».7
پس اگر شیعیان در قضیه ظهور امام زمان (عَلَیْةَ السَّلَامُ)، دعا برای تعجیل در فرج آن حضرت را جدی بگیرند و از عمق وجود برای فرج آن حضرت دعا کنند بی شک فرج آن حضرت جلو خواهد افتاد.
با توجه به آثار دعا برای تعجیل فرج باید گفت تنها یکی از آثار دعا برای تعجیل در ظهور امام زمان (عَلَیه السَّلَام)، جلو افتادن زمان ظهور است ولی این دعا آثار فراوان دیگری در پی دارد که نویسنده مکیال المکارم به بیش از ۱۰۰ مورد از این برکات اشاره کرده است.
دعا در فرا رسیدن زمان ظهور اثری قطعی دارد و ترک آن سبب تأخیر در فرج خواهد شد. با دقت در حدیث بنی اسرائیل و دیگر روایت ها در می‌یابیم که امر ظهور بدا پذیر است و ممکن است با تضرع و دعای مؤمنان و پذیرفتن حق تعالی، حتی برخی نشانه های حتمی که قرار است هم زمان با ظهور رخ دهد و همراه با گرفتاریها و ناگواری هاست، محقق نشوند.
دعا برای تعجیل فرج امام عصر (عَلَیْه السَّلام) نه تنها از محبت عشق و علاقه دعا کننده به حضرت مهدی (عَلَیه السَّلَام) حکایت میکند، بلکه عملی انسانی است؛ زیرا روحیه عدالت طلبی، نوع دوستی و ستم ستیزی ایجاب میکند انسان مسلمان برای رهایی همه انسانها از عبودیت شیطان ها و ظلم ستمگران لحظه شماری کند و با دعا برای ظهور امام زمان (عَلَیه السَّلَام) برای جلو افتادن این امر بکوشد.
برخی می گویند هر وقت خدا بخواهد آقا می آید و با این سخنان این گونه نقش دعا در تعجیل فرج را کم رنگ می شمارند. باید گفت هر چند در روایتها میخوانیم که «و اما ظهور الفرج فانّه إلى الله»؛ ظهور و امر فرج، به دست خداست،8 ولی باید توجه داشت خداوند متعال، خود، ندای «أُدْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ» سر داده است و امام عصر (عَلَیه السَّلَام) و اجداد پاکش، شیعیان را به دعا برای تعجیل فرج سفارش کرده اند. این مطلب نشان می‌دهد اگر اشتیاق ما به اوج برسد، خداوند نیز وعده خود را محقق خواهد ساخت، باری اگر تقاضا زیاد شود، خداوند نیز حجت خود را عرضه خواهد کرد.
برخی نیز می گویند: «ما گنه کار و آلوده ایم و لیاقت نداریم برای امام زمان (عَلَیْه السَّلام) دعا کنیم.» این گونه مطالب از ترفندهای شیطان برای بازداشتن ما از دعا برای فرج به شمار می آید. دعا برای امام، ما را به امام نزدیک‌تر میکند. افزون بر آن، امام زمان (عَلَیْه السَّلام) تنها امام نیکوکاران نیست و بر گنه کاران نیز حجت است. امام همچون خورشید بر همگان می تابد و به گروه خاصی تعلق ندارد و در انحصار ملت و نژاد خاصی نیست امام متعلق به همه انسان هاست. اگر بنا بود دعای گناه کاران مستجاب نشود و آنها از درگاه رحمت الهی ناامید شوند خداوند در توبه را به روی بندگان خویش نمی گشود. هرکس چنین ادعایی دارد میتواند نخست توبه کند و سپس برای فرج دست به دعا بردارد. در قرآن کریم هم میخوانیم: «حسنات، سیئات را از بین می برد.» (هود: ۱۱۴)
بنابراین کسی که دعا برای امام زمان (عَلَیْه السَّلام) را بر درخواستهای فردی خویش مقدم بدارد نه فقط زیانی نمی بیند، بلکه امری احتمالی را با وعده ای حتمی مبادله کرده است.
البته اگر گفته میشود امام زمان (عَلَیهم السَّلَام) یا ائمه معصومین ، دعا برای فرج را سفارش کرده اند، نباید چنین تصور شود که امام زمان (عَلَیه السَّلَام) به دعا و یاری ما نیازمند است، برعکس این ما هستیم که سراپای وجودمان، نیاز به ایشان است. در روایتها آمده است اگر کسی بپندارد که امام به آنچه در دست مردم است نیاز دارد، کافر است.9
۴- اهمیت دعا برای فرج
به یقین، هرکس که امروز برای تعجیل در ظهور حضرت مهدى (عَلَیه السَّلَام) دعا میکند و در راه تحقق این هدف گام برمی دارد در ثواب و فضیلت هر حقی که پس از ظهور اقامه خواهد شد، هر فسادی که از روی زمین برچیده خواهد شد، هر گناهی که ترک میشود و هر حکمی از احکام اسلام که بیان و اجرا میشود سهیم و شریک خواهد بود. گفتیم که دعا، زمان ظهور را نزدیک می کند
روایت ها، دوران غیبت را به شب تعبیر کرده اند، دعا برای ظهور امام زمان (عَلَیه السَّلَام) از راههای نجات در دوران ظلمانی غیبت است. این فرمایش پدر بزرگوار امام زمان (عَلَیْه السَّلام) حضرت امام حسن عسکرى(عَلَیه السَّلَام) بسیار شگفت آور است:
به خدا سوگند، فرزندم غیبتی خواهد داشت که هیچ کس در آن دوران از هلاکت و نابودی رهایی نمی یابد مگر کسی که خداوند، او را اعتقاد به امامت وی استوار ساخته است و بر دعا برای تعجیل ظهور آن حضرت توفیق ببخشد.10 آن حضرت در روایت دیگری می فرماید:
... هرگاه صبح‌گاهان روزی دیدید که امامی از آل محمد (عَلَیْه السَّلام) غایب شده است و او را نمی بینید، پس به درگاه خداوند عزوجل استغاثه کنید و فرج و ظهور او را از پروردگار بخواهید... چه زود باشد که فرج و گشایش بر شما رخ نماید...11.
از بهترین زمان‌ها و مکانها برای دعای تعجیل فرج کنار ضریح مطهر ائمه معصومین و در عزاداری‌ها و مجالس ذکر اهل بیت (عَلَیْهم السَّلام) است؛ یعنی هنگامی که دل میشکند و اشک جاری میشود چنان که خود آن حضرت می فرماید:
هر مؤمنی که در مجالس سوگواری پس از ذکر مصایب حضرت سیدالشهدا (عَلَیْه السَّلام) برای من دعا کند، من برای او دعا کنم.12 به شیعیان و دوستان ما بگویید که خدا را به حق عمه ام حضرت زینب (سلام علیها) قسم دهند که فرج مرا نزدیک گرداند.13
از بهترین و ارزشمندترین کتابهایی که دعاها نمازها و زیارتهای ویژه حضرت مهدی (عَلَیه السَّلَام) در آن گردآوری شده و در اختیار محبان و عاشقان امام زمان (عَلَیْه السَّلام) قرار گرفته کتاب شریف صحیفه مهدیه است که با مراجعه به آن می توان روشهای گوناگون انس با حضرت مهدی (عَلَیه السَّلَام) را شناخت.
انواع دعاها، زیارتها و روشها برای ارتباط با امام زمان (عَلَیه السَّلَام) وجود دارد. دعا برای امام زمان (عَلَیه السَّلَام) را در هر زمان و مکانی میتوان انجام داد. هر یک از ما زمانهای زیادی در شبانه روز داریم که میتوانیم زبان خود را به ذکر شریف صلوات به همراه و عجل فرجهم، عادت دهیم و با گفتن وَ عَجِّل فرجهم برای فرج امام زمان نیز دعا کنم صدها روایت در فضیلت ذکر شریف صلوات و آثار و برکات دنیوی و اخروی آن وارد شده است. همچنین در روایتهای دیگر آمده است که اگر پیش از دعا بر پیامبر و آلش صلوات فرستاده شود، آن دعا مستجاب خواهد شد. پس همیشه صلوات را با و عجل فرجهم همراه کنیم. از علامه امینی نقل شده:
هر کس پس از ذکر شریف صلوات «و عجل فرجهم» بگوید من او را در ثواب نوشتن کتاب الغدیر شریک می‌کنم.
10 گفتار درباره مهدویت، علی اکبر مهدی پور، (قائمیه اصفهان، ص 44)
1- الکافی، کتاب دعا، باب الدعا سلاح المؤمن، ح ۴.
2- همان کتاب دعا.
3- همان.
4- کمال الدین، ج ۲، ص ۴۸۵
5- تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۱۵۵
6- مکیال المکارم فى فوائد الدعاء للقائم (عج) ، باب چهارم بحث غیبت انبیا
7- محمد عراقی ،میثمی، دار السلام در احوالات حضرت مهدی (عَلَیه السَّلَام)، ص ۹۲
8- شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص ۱۷۷
9- مکیال المکارم ، ج ۲، ص ۳۵۳
10- کمال الدین، ج ۲، ص ۳۶۸
11- همان باب ۳۲، ح ۸
12- مکیال المکارم، ج ۱، ص ۳۳۳
13- شیفتگان حضرت مهدی (عَلَیه السَّلَام)، ج ۱، ص ۲۵۱.
