غائب
«غائب» از القاب مختص و مشهور حضرت مهدی عجّل الله فرجه در متون اسلامی است زيرا در بین ائمه اطهار فقط امام مهدی (ع) در غیبت به سر می برند که در فلسفه این غیبت طولانی نظرات مختلفی ارائه شده که اصلی ترین آن ها این است که غیبت امام، سری از اسرار الهی می باشد.در مورد ويژگي غيبت، امام موسی کاظم (ع) درباره حضرت مهدی (ع)فرمودند:"او طرد شده و تنها و غریب و پنهان از اهلش مى باشد و هنوز انتقام خون پدرش را نگرفته است(هُوَ الطَّرِیدُ الْوَحِیدُ الْغَرِیبُ الْغَائِبُ عَنْ أَهْلِهِ الْمَوْتُورُ بِأَبِیه)١؛ پدر بزرگوار امام زمان حضرت امام حسن عسکری (ع) در ضمن یک حدیث طولانی فرمودند: مثل او در این امت مثل حضرت «خضر» و «ذی القرنین» است. به خدا سوگند از دیده ها غائب می شود، یک غیبت طولانی و دراز که از هلاکت نجات پیدا نمی کند به جز کسی که خدایش او را در اعتقاد بر امامت او ثابت واستوار نگهدارد، و او را برای دعا به تعجیل فرج او موفّق بدارد٢.
همچنین در یکی از زیارات جامعه این گونه به امام زمان (عجّ)سلام می دهیم: «السَّلَامُ عَلَی الْإِمَامِ الْعَالِمِ الْغَائِبِ عَنِ الْأَبْصَارِ وَ الْحَاضِرِ فِی الْأَمْصَارِ وَ الْغَائِبِ عَنِ الْعُیُون؛ سلام بر امام عالم و پنهان از دیده ها و حاضر در شهرها و پنهان از چشم ها»٣؛ و نيز در صلوات به امام زمان (ع) می خوانیم: خدایا درود بفرست بر محمّد و اهل بیت ایشان، و درود بفرست بر جانشین امام عسکری (ع) و وارث او که به امر تو قیام خواهد کرد، او که در بین خلق پنهان و غایب است: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ صَلِّ عَلَی وَلِیِّ الْحَسَنِ وَ وَصِیِّهِ وَ وَارِثِهِ الْقَائِمِ بِأَمْرِکَ وَ الْغَائِبِ فِی خَلْقِکَ وَ الْمُنْتَظِرِ لِإِذْنِک»٤. در دعای شب نیمه شعبان که در کتاب بلدالأمین نقل شده نيز می خوانیم: «الْعَلَمُ النُّورُ فِی طَخْیَاءِ الدَّیْجُورِ الْغَائِبُ الْمَسْتُورُ؛ رهنمای نور معرفت در این شب تاریک عالم، همان امام غایب پنهان از نظرها»٥.
نكته بسيار مهم در مورد غائب بودن امام اين است كه معناي غيبت در برابر ظهور است به اين معنا كه امام، ظاهر نيست يعنى ديده نمى شود يا ديده مى شود ولي شناخته نمى شود و اين ابداً به معناى عدم حضور نيست بلكه ايشان «حاضر» است و حضور دارد.همچنان که در یکی از زیارت های جامعه آمده است:سلام بر آن امامی که از دیده ها پنهان، امّا در شهرها حاضر است. از چشم ها غایب، امّا در خاطره ها حاضر است(السَّلَامُ عَلَی الْإِمَامِ الْعَالِمِ الْغَائِبِ عَنِ الْأَبْصَارِ وَ الْحَاضِرِ فِی الْأَمْصَارِ وَ الْغَائِبِ عَنِ الْعُیُونِ وَ الْحَاضِرِ فِی الْأَفْکَارِ)٦. همچنین در دعایی با ارزش به نام دعاي عبرات که از امام قائم (عجّ) روایت شده و در امور مهمّ و مشکلات بزرگ خوانده می شود، آمده است: پنهان از دیدگان، کسی که همیشه در شهرها حضور دارد ولی از چشم مردم پنهان می باشد، لیکن در اندیشه ها حضور دارد(الْغَائِبِ عَنِ الْأَبْصَارِ الْحَاضِرِ فِی الْأَمْصَارِ الْغَائِبِ عَنِ الْعُیُونِ الْحَاضِرِ فِی الْأَفْکَار)٧.
بنابراين غائب بودن امام به معناي ديده نشدن يا ديده شدن و شناخته نشدن است چنانكه در روايت امام صادق(ع) است كه فرمود:به خدا قسم صاحب این امر، هر ساله در موسم حجّ حاضر شده، مردم را می بیند و می شناسد، مردم هم آن حضرت را می بینند، امّا نمی شناسند(وَ اللهِ إِنَّ صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ لَیَحْضُرُ الْمَوْسِمَ کُلَّ سَنَهٍ یَرَی النَّاسَ وَ یَعْرِفُهُمْ وَ یَرَوْنَهُ وَ لَا یَعْرِفُونَه)٨. ابوبصیر روایتی را نقل می کند که مردي آفریقایی نزد امام محمد باقر(ع)آمد و امام هم اخباری را از خانواده وی دادند و فرمودند: آیا می پندارید برای ما با شما، چشمانی نظاره گر و گوش هایی شنوا وجود ندارد؟ چه پندار نادرستی؛ به خدا قسم بر ما هیچ چیزی از اعمال شما پنهان نیست. پس همه ما را حاضر در نزد خود بدانید و خود را به کارهای پسندیده عادت دهید و اهل کارهای نیک شوید تا به آن شناخته شوید٩.علامه مجلسي ، بر حضور علمى امام تاكيد نموده و مى گويد منظور روايت اين است كه بدانید که همه ما نزد شما حاضر هستیم به وسیله علمی که داریم١٠.
١.بحارالانوار١٥١/٥١؛كمال الدين١٣٨/٢. ٢.كمال الدين٨١/٢. ٣.بحارالانوار١٩٣/٩٩. ٤.همان١٠٢/٩٩. ٥.مفاتيح الجنان به نقل از بلدالامين. ٦.بحارالانوار١٩٣/٩٩. ٧. همان٣٨٥/٩٢. ٨.غيبت شيخ طوسي/٣٦٤. ٩.بحارالانوار٢٤٤/٤٦. ١٠.همان و صحيفه مهديه/٩٧.
