موعود اسلام

ظهور منجی در همه ی ادیان الاهی، عقیده ای مسلم و حتمی است. بر اساس روایات معتبر، حضرت مهدی علیه السلام دوازدهمین امام شیعیان، فرزند امام حسن عسکری علیه السلام و موعود نهایی در دین اسلام، از فرزندان رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم و نهمین فرزند از نسل امام حسين علیه السلام است که با ظهور خویش زمین را پر از عدل و داد می کند. ایشان در سال ۲۵۵ هجری قمری به دنیا آمدند و در سال ۲۶۰ هجری پس از شهادت پدر بزرگوارشان در سن پنج سالگی به امامت رسیدند.¹

احادیث بسیاری در خصوص این که ارواح، انوار و طینت ائمه علیهم السلام یکی است و تمامی آنها یک نورند، ذکر فرموده اند؛ از این رو، صفات مشترکی نیز برای آن بزرگواران وجود دارد، اما حضور امامان قبلی علیهم السلام در جامعه و عدم غیبت طولانی مدت آنها، زمینه ی بروز و ظهور بسیاری از اوصاف و فضایل آنها را برای مردم فراهم نموده و در نتیجه مردم نسبت به امام عصر خویش، معرفت پیدا می کردند. به دلیل غیبت حضرت مهدی علیه السلام در جامعه، بسیاری از صفات و خصایص ایشان برای مردمی که در عصر غیبت زندگی می کنند، آشکار نشده است.

اوصاف و ویژگی های حضرت مهدی علیهم السلام علاوه بر قرآن کریم و احادیث، در ادعیه و زیارات معصومین علیهم السلام هم آمده است. یکی از دلایلی که باعث شده امامان معصوم علیهم السلام بیشتر معارف الاهی را در قالب دعاها، زیارت ها و مناجات ها مطرح کنند، جو سیاسی حاکم بوده است. غالبا دعا و مناجات کمتر مورد دخل و تصرف دنیا پرستان بوده و لذاست که دقیق ترین آموزه ها و معارف اهل بیت علیهم السلام را می توان در آنها یافت. ادعیه و زیارات مربوط به امام مهدی علیه السلام ، بخش مهمی از فرهنگ شیعه را تشکیل می دهد و تأثیر بسزایی در شناخت حضرت دارد. دعا برای وجود شریف حضرت مهدی علیه السلام، در دعاهای مخصوص به حضرت محدود نمی شود، بلکه در زیارات ائمه علیهم السلام و اعمال شب و روز جمعه و حتی در دعاهای نماز و غیره نیز نمایان است. آنچه در این ادعیه و زیارات، بیش از همه به چشم می خورد، دعا برای تعجیل فرج و مقرر گشتن امر ظهور حضرت از جانب خداوند با عبارات مختلف است. بررسی اجمالی نشان می دهد دعا برای حضرت ولی عصر علیه السلام ، از عصر امیرالمؤمنین علیه السلام آغاز و تا امام حسن عسکری علیه السلام ادامه داشته، و نیز ادعیه و زیاراتی درباره امام مهدی علیه السلام روایت شده است؛ حتی برخی از این ادعیه و زیارات نظیر زیارت آل یاسین² که از ناحیه ی خود آن حضرت صادر گردیده و توسط وکلای خاص آن حضرت در زمان غیبت صغری بیان شده است.

اساسا در ادعیه و زیارات، اوصاف مشترکی مانند «ولی الله»، «حجة الله»، «خليفة الله» و... برای همه ی امامان علیهم السلام ذکر شده است؛ اما با وجود این صفات مشترک، اوصاف متفاوتی هم برای برخی از آن ها یاد شده است. به عنوان نمونه صفاتی نظیر «انتقام گیرنده از دشمنان الاهی»، «گستراننده قسط و عدالت در تمام زمین» و... از ویژگی های خاص حضرت مهدی علیه اسلام است. بررسی ادعیه و زیارات مأثور نشان می دهد که ۲۵ دعا و ۱۱ زیارت، پیرامون آن امام بزرگوار وارد شده است.

از روایاتی که تأویل برخی از آیات قرآن را به امام مهدی علیه اسلام دانسته اند و نیز احادیثی که ضمن ذکر برخی از القاب برای آن حضرت، به وجه تسمیه آن ها اشاره شده و برادعیه و زیارات مذکور شروح نوشته شده، می توان به تبیین جایگاه حضرت مهدی علیه اسلام در ادعیه و زیارات پرداخت.

به عنوان نمونه می توان به سه کتاب «مصباح المتهجد»³، «جمال الاسبوع»⁴ و «بحارالأنوار» اشاره نمود که در آن ها برخی از این ادعیه و زیارات آمده است.

لیلا خلیلیان فر، اوصاف حضرت حجت در ادعیه و زیارات صفحه 25

1- کلینی، ج ۱، ص ۵۱۴؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ ه.ق، ج ۲، ص ۳۳۹.

2- طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ ه.ق، ج ۲، ص ۴۹۳؛ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۴ ه.ق، بیروت ج ۵۳، ص ۱۷۱ و ج ۹۱، ص ۲ و ج ۹۹، ص ۸۱.

3- طوسی، مصباح المتهجد، ص ۴۱۱ و ۴۱۲.

4- سیدبن طاووس، جمال الأسبوع.