وجه الله
«وجه الله»يكي از القاب مهدوي است؛وجه ،اسم جامد غیرمصدری و به معنای چهره و صورت و جمع آن «وجوه» است .«وجه الله» یعنی آینه خداوند (و نه خود خداوند) است لذا در دعای ندبه می خوانیم: «أَیْنَ وَجْهُ اللهِ الَّذِی یَتَوَجَّهُ إِلَیْهِ الْأَوْلِیَاء؛ کجاست آن وجه الهی که دوستان خدا به او متوجه مى شوند و به سوی او روی می آورند١». همچنین در زیارت حضرت صاحب الامر(ع) می خوانیم: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا وَجْهَ اللهِ الْمُتَقَلِّبَ بَیْنَ أَظْهُرِ عِبَادِه؛ سلام برتو ای وجه خدایی که در برابر دیده بندگان، رفت و آمد مى نمايد٢. اين كه امام وجه الله است يعنى ارتباط با خداوند فقط از طريق او ميسر است؛زيرا هرگونه معرفي صحيح خداوند جز از طريق وجه خداوند، امكان پذير نيست و به انحرافاتي چون وحدت وجود و تجسيم خداوند و شرك او مى انجامد؛حتى فيض خداوند، مثل وجود و هستي ما و نعمت ها و موهبت هايي كه خداوند به ما عطا مى نمايد جز از راه وجه او نمى تواند به ما برسد..
حال اگر بخواهیم معنای وجه الله بودن امام عصر(عج) را بيشتر بفهميم و بر این مفهوم منطبق کنیم مى گوئيم معناي وجه الله بودن امام زمان (ع) اين است كه مواجهه با خداوند و ارتباط با او جز از این باب و از این طریق میسر نیست. به همین علت است که در فراز دیگری از دعای ندبه مى خوانيم که امام زمان، سبب متصل بین زمین و آسمان است و در معارف دینی خود فراوان به این نکته که امام عصر واسطه فیض الاهى به خلق است، برخورد داشته ایم. از طرف دیگر امام زمان(عج) انسان کامل است و بزرگترین آینه خدانما در عالم هستی است. لذا آنچه که ما می توانیم از کمالات الهی بفهمیم، همان چیزی است که در وجود انسان کامل تجلی می کند. پس امام وجه الله و خليفة الله و حجة الله است و تجلی کمالات الهی، همچون محبت خداوند، بخشش خداوند، علم و قدرت و سایر صفات اوست كه در این وجه قابل مشاهده است و بوسیله این وجه است که ما می‌توانیم خداوند را بشناسيم.
امام رضا (ع) به اباالصّلت می فرمایند: «... وجه خدا أنبیاء، رسولان و حجت هاي او هستند که به وسیله و وساطت آنان متوجّه به خدای عزّ و جلّ و دین و معرفت او مى گردند... و خدای عزّ و جلّ فرمود:«کُلُّ شَیْءٍ هالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ» يعنى همه چيز هلاك شدني است مگر وجه خداوند٣. امام صادق(ع) در باره آیه «کُلُّ شَیْءٍ هالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ»فرمودند:«ما وجه خدائیم که باید از آن جانب به سوى خدا رفت»٤. بنابراين اميرمومنان و دیگر ائمه معصومین عليهم السلام که همه از نور واحدند٥، چو وجه الله و مظهر اسماء و صفات الاهی بوده اند، نابود نمی شوند و هر چند در جهان مادی هم اکنون آنان را به صورت جسم مادی نمی بینیم ولی از جنبه معنوی و گوهر روح، در ذات خود ثابت و دارای بقاء هستند.وجه الله بودن امام عصر ارواحنا فداه هم به همين معناست و از طريق آن بزرگوار است كه فيوضات الاهى به ما مى رسد و توجه به آن حضرت، توجه به خداست و شناخت خدا هم از طريق وجه خدا كه مخلوق خداست(نه خود خدا)امكان پذير است.
امام صادق(ع) در همين موضوع مى فرمايند:به خدا سوگند ما همان وجه الله هستیم که در زمین میان شما هستیم و ما همان چشم خدا در میان آفریده ها و دست گشاده به رحمت بر سر بندگان اوییم:«نحن والله وجه الله نتقلب فی الأرض بین أظهرکم و نحن عین الله فی خلقه ویده المبسوطه بالرحمه علی عباده »٦. ازامام حسین(ع) نقل شده که فرمود: " ای مردم، خداوند بندگان را جز به منظور معرفت نیافرید و اگر خدای خود را بشناسند به ناچار سر به عبادت او خواهند گذاشت و چون او را عبادت کنند، با عبادت او از عبادت دیگران بی نیاز می گردند. مردی در آن حال از امام پرسید: ای فرزند رسول خدا، پدر و مادرم به فدایت، مقصود از معرفت خداوند چیست؟ فرمود: مقصود آن است که مردم هر زمان امام واجب الطاعه خود را بشناسند»٧. در زيارت جامعه كبيره كه از امام هادي عليه السلام است،مى خوانيم : "من ارادالله بدأ بکم و من وحده قبل عنکم و من قصده توجه بکم"؛ کسی که خدا را بخواهد از شما آغاز می کند؛ کسی که یگانه اش بداند از شما می پذیرد؛ و کسی که قصد او کند متوجه به شما گردد٨.
-------------------
١.دعاي ندبه، مفاتيح الجنان. ٢.بحارالانوار٩٩/٩٩. ٣. بحار الانوار٣/٤. ٤.همان٥/٤. ٥.همان٢٨١/٣٦و٢٢٣. ٦. الكافي١١١/١، باب جواع التوحيد. ٧. كنز الفوائد. ٨.صدوق، من لا يحضره الفقيه٦٠٩/٢؛بحارالانوار١٤٤/١٠٢.
